یکی از عوامل مهم در حفظ سلامتی قلب و عروق، میزان چربی خون است. افزایش میزان چربی‌های خونی، به خصوص کلسترول LDL (کلسترول بد) و تری‌گلیسریدها، می‌تواند ریسک برای بروز بیماری‌های قلبی عروقی، مانند آترواسکلروز (تخمکرات ریه) و ایجاد مشکلات جدی برای سلامتی افراد ایجاد کند. در این مقاله، ما به بررسی عملکرد و اثرات جم فیبروزیل (gemfibrozil) بر کاهش چربی خون و بهبود سلامت قلبی عروقی می‌پردازیم. این دارو با مکانیسم عملی متفاوت از دیگر داروها، به عنوان یک راه حل در کنترل چربی‌های خونی معرفی شده است.

اشکال دارویی جم فیبروزیل

داروی جم‌ فیبروزیل در اشکال قرص 600 میلی گرم و کپسول در بازار موجود است. همچنین داروهای هم‌گروه آن شامل کلوفیبرات و فنوفیبرات می‌باشد.

موارد مصرف قرص جم فیبروزیل

جم فیبروزیل همراه با رژیم غذایی مناسب برای کمک به کاهش چربی (تری گلیسیرید) و افزایش کلسترول خوب (HDL) در خون استفاده می‌شود. همچنین ممکن است به کاهش کلسترول “بد” (LDL) کمک کند. جم فیبروزیل متعلق به گروهی از داروهای معروف به “فیبرات” است که با کاهش میزان چربی تولید شده توسط کبد عمل می‌کند. کاهش تری گلیسیرید در افرادی که سطح تری‌گلیسیرید خونشان بسیار بالاست ممکن است خطر ابتلا به بیماری پانکراس (پانکراتیت) را کاهش دهد. با این حال، جم فیبروزیل ممکن است خطر حمله قلبی یا سکته را کاهش ندهد. علاوه بر داشتن یک رژیم غذایی مناسب (مانند رژیم کم کلسترول یا کم چربی)، سایر تغییرات سبک زندگی نیز ممکن است به عملکرد بهتر این دارو کمک کند.

1. لیپوفوسینوزهای سروئید عصبی (یتیم)
2. هیپرتری گلیسریدمی، هیپرکلسترولمی

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر داروی gemfibrozil

مکانیسم عمل این دارو لیپولیز محیطی را مهار می‌کند و جذب کبدی اسیدهای چرب آزاد را کاهش می‌دهد که به نوبه خود ممکن است ترشح VLDL را مهار کند. همچنین ممکن است کلسترول HDL را افزایش دهد (مکانیسم ناشناخته). متابولیسم این دارو با گردش خون انتروهپاتیک و توزیع پروتئین متصل شده: 99٪ است. در آخر نیز از طریق ادرار (70%) و مدفوع (6%) دفع می‌شود.

مقدار مصرف قرص gemfibrozil

این دارو را طبق دستور پزشک، معمولاً دو بار در روز (30 دقیقه قبل از وعده‌های غذایی صبح و عصر) از طریق خوراکی مصرف کنید. مقدار مصرف بر اساس وضعیت پزشکی و پاسخ به درمان است. اگر از داروهای دیگری نیز برای کاهش کلسترول خود استفاده می‌کنید، رزین‌های متصل به اسید صفراوی مانند کلستیرامین یا کلستیپول)، جم فیبروزیل (gemfibrozil) را حداقل 1 ساعت قبل یا حداقل 4-6 ساعت پس از مصرف این داروها مصرف کنید. این داروها می‌توانند با جم فیبروزیل واکنش نشان دهند و از جذب کامل آن جلوگیری کنند.

زمان مصرف جم فیبروزیل

نحوه مصرف داروی جم فیبروزیل (gemfibrozil) در کودکان یا سالمندان توسط سازنده دارو بیان نشده است. به همین جهت، کودکان و سالمندان برای مصرف و زمان مصرف دقیق باید با پزشک یا داروساز مشورت کنند. این دارو را بطور منظم مصرف کنید تا بیشترین سود را از آن ببرید. به یاد داشته باشید که این دارو هر روز در ساعات مشخصی مصرف کنید. اکثر افراد مبتلا به کلسترول یا تری گلیسیرید بالا احساس بیماری نمی‌کنند. به همین دلیل، بسیار مهم است که به توصیه‌های پزشک خود در مورد رژیم غذایی و ورزش ادامه دهید، زیرا ممکن است تا 3 ماه طول بکشد تا از مزایای کامل این دارو بهره‌مند شوید.

نحوه مصرف قرص جم فیبروزیل

1. این دارو برای هیپرتری گلیسریدمی، هیپرکلسترولمی 600 میلی گرم هر 12 ساعت تجویز می‌شود که باید 30 دقیقه قبل از وعده‌های غذایی صبح و عصر مصرف شود.
2. برای لیپوفوسینوزهای سروئید عصبی (یتیم) با تایید و نسخه پزشک در بیماران استفاده می‌شود.
3. در اختلال کلیوی خفیف تا متوسط، اگر کراتین سرم پایه در بیمار 2 میلی گرم در دسی لیتر است، احتیاط کنید. بدتر شدن عملکرد کلیه در چنین بیمارانی گزارش شده است. همچنین در بیماران مبتلا به اختلال کلیوی شدید، این دارو منع مصرف دارد.
4. این دارو ممکن است برای پیشگیری از حوادث قلبی عروقی در بیماران در معرض خطر مفید باشد، حتی اگر بیماران دارای سطوح طبیعی کلسترول باشند. عوارض جانبی دارو در اثر مصرف بیش از حد ممکن است شامل نوروپاتی محیطی، اسهال، افزایش K+، میوپاتی، رابدومیولیز، نارسایی حاد کلیه، افزایش LFT، تیرگی عدسی چشم باشد.

موارد احتیاط

قبل از مصرف داروی جم فیبروزیل (gemfibrozil)، اگر به آن یا سایر “فیبرات‌ها” (مانند فنوفیبرات) حساسیت دارید، از مصرف دارو خودداری کنید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیرفعالی باشد که می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگر شود. بیماران سوابق پزشکی خود از جمله بیماری کبد (مانند کلانژیت صفراوی، هپاتیت)، بیماری کیسه صفرا، بیماری کلیوی، مصرف الکل و… را به پزشک اطلاع دهید. هنگام استفاده از جم فیبروزیل (gemfibrozil) نباید باردار شوید، این دارو ممکن است به نوزاد یا جنین آسیب برساند.

1. اگر پس از 3 ماه مصرف این دارو پاسخ یا بهبودی مشاهده نشد، جم فیبروزیل را قطع کنید. این دارو می‌تواند خطر ابتلا به میوپاتی یا رابدومیولیز با نارسایی کلیوی را افزایش دهد.
2. خطر ابتلا به میوپاتی یا رابدومیولیز با استفاده همزمان از مهارکننده‌های ردوکتاز HMG-CoA (مانند آتورواستاتین، پراواستاتین) افزایش می‌یابد.
3. در صورت مصرف همزمان با داروهای ضد انعقاد، دوز ضد انعقاد را کاهش دهید و زمان پروترومبین را تا زمان تثبیت کنترل کنید.
4. مصرف همزمان با عوامل اتصال‌دهنده رزین اسید صفراوی باعث کاهش AUC جمفیبروزیل تا 30 درصد می‌شود.
5. قبل از شروع درمان، علل ثانویه هیپرلیپیدمی را رد کنید. در صورت عدم مشاهده پاسخ لیپیدی مصرف را قطع کنید.
6. جم فیبروزیل ممکن است دفع کلسترول را در صفرا افزایش دهد. در صورت مشکوک بودن به سنگ کلیه، مطالعات کیسه صفرا را انجام دهید. اگر سنگ کیسه صفرا یافت شد، درمان را قطع کنید.
7. جم فیبروزیل فعالیت آنزیم CYP2C8 را مهار می‌کند. همچنین ممکن است قرار گرفتن در معرض بسترهای CYP2C8 را افزایش دهد. کاهش دوز سوبستراهای CYP2C8 را در صورت تجویز همزمان در نظر بگیرید.
8. جم فیبروزیل ممکن است قرار گرفتن در معرض سوبستراهای دارویی OATP1B1 را در صورت تجویز همزمان افزایش دهد. کاهش دوز سوبستراهای OATP1B1 را در صورت تجویز همزمان در نظر بگیرید.
9. به ندرت کم خونی شدید، لکوپنی، ترومبوسیتوپنی و هیپوپلازی مغز استخوان گزارش شده است. شمارش دوره‌ای خون در طول 12 ماه اول درمان توصیه می‌شود.
10. بدترشدن نارسایی کلیوی پس از افزودن درمان در افراد با کراتینین پلاسما 2.0 میلی گرم در دسی لیتر گزارش شد. در چنین بیمارانی، استفاده از درمان جایگزین در برابر خطرات و مزایای دوز کمتر متفورمین را در نظر بگیرید.
11. جم فیبروزیل ممکن است سطح انزالوتامید را در صورت تجویز همزمان افزایش دهد که ممکن است خطر تشنج را بالا ببرد. در صورت لزوم مصرف همزمان، دوز انزالوتامید را کاهش دهید.

موارد منع مصرف جم فیبروزیل

1. حساسیت مفرط
2. بیماری شدید کبدی یا کلیوی
3. سیروز صفراوی اولیه
4. بیماری کیسه صفرا از قبل وجود داشته است.
5. مصرف همزمان با رپاگلینید، سیمواستاتین، سلکسیپاگ یا داسابوویر

عوارض جانبی قرص جم فیبروزیل (gemfibrozil)

ناراحتی معده، درد معده و شکم، طعم غیرعادی، درد شکم، فیبریلاسیون دهلیزی، اسهال، خستگی و یبوست برخی از عوارض جانبی داروی جم فیبروزویل (gemfibrozil) می‌باشد. در صورتی که هر یک از این اثرات ماندگار یا بدتر شد، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند. عوارض جانبی جدی این دارو حالت تهوع یا استفراغی که متوقف نمی‌شود، درد شدید معده یا شکم، زردی چشم یا پوست، ادرار تیره و… می‌باشد. در صورتی که هرکدام از این عوارض رخ داد، مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک اطلاع دهید.

1. سوء هاضمه
2. درد شکم
3. فیبریلاسیون دهلیزی
4. اسهال
5. خستگی
6. اگزما
7. راش
8. سرگیجه
9. یبوست
10. سردرد

تداخل دارویی جم فیبروزیل

1. تداخلات رده X (پرهیز): آمودیاکین، آسوناپرویر، آتورواستاتین، بکساروتن (سیستمیک)، سیپروفیبرات، داسابوویر، الاگولیکس، الاگولیکس/ استرادیول/ نوراتیندرون، ازتیمیب، فلوواستاتین، گرازوپرویر، لوواستاتین، اومبیتاسویر/ پاریتاپرویر/ ریتوناویر/ داسابوویر، پیتاواستاتین، پراواستاتین، رپاگلینید، روفناسین، رزوواستاتین، سلکسی‌پگ، سیمواستاتین، وکسیلاپرویر
2. کاهش اثرات داروها توسط جم‌ فیبروزیل: چنودیول، سیکلوسپورین (سیستمیک)، ایماتینیب، اورسودیول
3. کاهش اثرات جم‌ فیبروزیل توسط داروها: عوامل کمپلکس ساز اسیدهای صفراوی
4. افزایش اثرات داروها توسط جم‌ فیبروزیل: آپالوتامید، آسوناپرویر، آتورواستاتین، بکساروتن (سیستمیک)، کلشی سین، دابرافنیب، داسابوویر، دس لوراتادین، دی‌کلروفنامید، الاگولیکس، الاگولیکس/ استرادیول/ نوراتیندرون، الوکسادولین، انزالوتامید، ازتیمیب، فلوواستاتین، گرازوپرویر، پاکلی‌تاکسل (متداول و فرم متصل شده به پروتئین)، پیوگلیتازون، پیتاواستاتین، پراواستاتین، رپاگلینید، روفناسین، روزیگلیتازون، رزوواستاتین، سلکسی‌پگ، سیمواستاتین، سولفونیل اوره‌ها، ترپروستینیل، توکاتینیب، لوواستاتین، مونته لوکاست، سوبسترای OATP1B1/1B3 (SLCO1B1/1B3)،

مصرف جم فیبروزیل (gemfibrozil) در دوران بارداری و شیردهی

هیچ مطالعه کافی و کنترل شده‌ای در زنان باردار وجود ندارد. دارو در دوران بارداری فقط در صورتی باید مصرف شود که منافع احتمالی خطر بالقوه برای جنین را توجیه کند. مطالعات حیوانی نشان داده است که دارو در موش‌ها و خرگوش‌ها با دوزهای بین 0.5 تا 3 برابر دوز انسان (بر اساس سطح) اثرات نامطلوبی دارد. تجویز به موش‎‌های ماده با دوز 2 برابر انسان (بر اساس سطح) قبل و در طول بارداری باعث کاهش وابسته به دوز در میزان لقاح، افزایش نوزادان مرده و کاهش جزئی در وزن توله در طول شیردهی شد.

همچنین تجویز 0.6 و 2 برابر دوز انسانی (بر اساس سطح) LOPID به موش‌های ماده از روز 15 بارداری تا از شیر گرفتن باعث کاهش وابسته به دوز در وزن هنگام تولد و سرکوب رشد توله سگ در طول شیردهی شد. همچنین بعد از تجویز (بر اساس سطح) به خرگوش‌های ماده در طول اندام‌زایی باعث کاهش وابسته به دوز در اندازه بستر و در دوز بالا، افزایش بروز تغییرات استخوان جداری شد.

تاثیر داروی جم فیبروزیل در شیردهی

مشخص نیست که آیا دارو در شیر انسان دفع می‌شود یا خیر، از آنجایی که بسیاری از داروها در شیر انسان دفع می‌شوند و به دلیل پتانسیل تومورزایی که برای دارو در مطالعات حیوانی نشان داده شده است، باید با در نظر گرفتن اهمیت دارو برای مادر، تصمیم گیری در مورد قطع شیردهی یا قطع دارو گرفته شود.

شرایط نگهداری داروی جم فیبروزیل

داروی جم فیبروزیل باید در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری شود. تمام داروهای شیمیایی و گیاهی را دور از دسترس کودکان و حیوانات نگهداری کنید.

کلام آخر در مورد داروی جم فیبروزیل

چنانچه در این مقاله از مجله داروخانه آنلاین مثبت سبز شرح دادیم، جم فیبروزیل به عنوان یک گزینه موثر و امن در کاهش چربی‌های خونی و پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی معرفی می‌شود. این دارو می‌تواند یک ابزار مهم در جعبه ابزار پزشکان و بیماران باشد تا بهبود سلامتی قلبی عروقی بیماران کنترل شود. به همین دلیل، تحقیقات بیشتر در زمینه اثربخشی و کاربردهای این دارو در طولانی مدت توصیه می‌شود تا اثرات بلندمدت آن مورد ارزیابی قرار گیرد و مزایا و معایب کامل آن مشخص گردد.

منبع سایت: Medscape