مهدی شکیبایی، کارشناس مسائل غرب آسیا، در گفت‌وگو با ایکنا درباره رویکرد دولت چهاردهم در سیاست خارجی با توجه به انتشار مقاله‌ رئیس‌جمهور منتخب با عنوان «پیام من به جهان جدید»، گفت: دست کم از رئیس‌جمهور منتخب در مناظرات خیلی تصویر درستی از سیاست خارجی ایشان ندیدیم حتی در زمان‌هایی که تبلیغات انتخاباتی آنها پیرامون برنامه‌های ویژه سیاست خارجی بود، ایشان روی یک گزینه، آن هم رفع تحریم‌ها و تعامل سازنده و ارتباط با دنیا که خیلی گنگ بود تأکید کرد که دست کم مردم طی دو سه دهه اخیر در مقاطعی که دولت‌های اصلاحات و اعتدال روی کار بودند، آن را لمس کردند، فلذا تصویر روشنی از برنامه‌های سیاست‌های خارجی خود ارائه نکردند و آنجا انسان احساس می‌کرد، رئیس‌جمهور منتخب در نظر دارد تا برنامه دولت اصلاحات را پیاده کند.

وی ادامه داد: در مقاله جدیدی که ایشان به زبان انگلیسی و عربی منتشر کرد و برگردان فارسی آن نیز در رسانه‌های داخل ایران مشاهده شد، خطوط کلی سیاست خارجی ایشان روشن‌‌تر شد. من با توجه به مقاله‌‌ ایشان و نکات  مطرح شده در آن احساس کردم مثل دوران مناظرات انتخاباتی، ایشان مخاطبان را به سند چشم‌انداز 20 ساله کشور توجه می‌دهد که در حوزه سیاست خارجی براساس حکمت، مصلحت و عزت، سیاست خارجی ما را سنجیده است و از دولت‌‌ها خواسته که در این چارچوب گام بردارند و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در تعامل با دنیا پیش ببرند. برداشت من از مقاله وی این بود که بر این اصول که برگرفته از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است، تأکید می‌کند که تفاوت‌هایی با نکات ایشان در مناظره‌های تلویزیونی داشت و در این مقاله می‌توانیم این خطوط کلی را روشن‌‌تر ببینیم. 

خطوط سیاست خارجی رئیس‌جمهور منتخب قابل تحسین است

شکیبایی با بیان اینکه رئیس‌جمهور نهم بر اصول اصلی سیاست خارجی که در قانون اساسی به آن تصریح شده و در سند چشم‌‌انداز هم بر آن تأکید شده است، تصریح دارند، گفت: در واقع رئیس‌جمهور منتخب سعی کرد تا اصلاحات و تغییراتی را ایجاد کند تا مورد استقبال جامعه ایرانی باشد. اینکه جمهوری اسلامی ایران در دنیایی زندگی می‌‌کند که باید با همه دنیا چه غرب و چه شرق، چه کشورهای همسایه و اسلامی روابط سازنده و تعامل داشته باشد، تأکید قانون اساسی است اما هیچ گاه قانون اساسی به ما نگفته که به سمت غرب یا به سمت شرق بروید یا با هیچ کدام از آنها تعامل نداشته باشید. اتفاقا در خصوص تعامل با همسایگان تأکید بسیاری شده است که در درجه اول کشورمان باید با کشورهای منطقه و پس از آن کشورهای اسلامی و در نهایت کشورهای جهان همکاری و تعامل داشته باشد.

شکیبایی بیان کرد: لذا این بخش از صحبت‌ها و یا خطوط سیاست خارجی رئیس‌جمهور منتخب قابل تحسین است و بعید می‌‌دانم در داخل کسی نسبت به آن حرفی داشته باشد چراکه همه دولت‌‌ها تلاش کردند تا این اتفاق رقم بخورد، منتهی هر دولت با سبک متفاوت، نگاه و تجربه متفاوت به این امر نگاه کرده و سعی کرده آن را عملیاتی کند. 

وی با تأکید بر اینکه من در خطوط کلی سیاست خارجی ایشان اصلاحات و تغییر را دیدم که این نیز به روابط ما با شرق باز می‌گردد، اظهار کرد: ایشان نسبت به روابط ما با شرق و بر حرکت دولت شهید رئیسی در همگرایی بر شرق و بر پیمودن همین راه تأکید می‌کرد.

پایبندی رئیس‌جمهور منتخب بر روابط با کشورهای شرق

کارشناس مسائل غرب آسیا تصریح کرد: ظرفیت‌هایی را دولت سیزدهم در خصوص روابط با کشورهای شرقی به وجود آورده است؛ منظور از شرق صرفا محدود به چین و روسیه نیست بلکه تمام کشورهای آسیای میانه و کشورهای حوزه شانگهای و به طور کلی جغرافیای شرق را شام می‌شو.د. رئیس‌‌جمهور منتخب نیز در مقوله سیاست خارجی در این مقاله بر این مسئله پایبند بودند.

وی ادامه داد: در حوزه ایجاد تغییرات در نوع تعامل با غرب، دریافت من این است که دولت چهاردهم باید با هوشیاری بیشتری حرکت کند. آنچه که می‌‌توان از این بخش از سیاست خارجی رئیس‌‌جمهور منتخب، برداشت کرد، این است که تفاوت زیادی با دولت اصلاحات ندیدم، از این رو می‌‌گویم باید هوشیار باشند، زیرا همین گونه رابطه با غرب را در دولت اصلاحات داشتیم که در معنای خاص خود به عنوان «گفت‌‌وگوی تمدن‌‌ها» از آن یاد کردند اما ماحصل آن ادبیاتی که در دولت اصلاحات به کار گرفته شد می‌‌بینیم که جمهوری اسلامی ایران در محور شرارت‌ غرب قرار گرفت و آن اتفاقات سال 2001 و حمله به شرق کشور و افغانستان و سپس حمله به غرب کشور یعنی عراق را شاهد بودیم تا ما را در ردیف کشورهایی چون کره شمالی قرار دهند.

از تجربیات گذشته استفاده کنیم

شکیبایی گفت: بنابراین معتقدم استفاده از این واژه‌‌ها برای تعامل با غرب با توجه به تجربه‌‌ای که داشتیم، نیازمند بازخوانی جدید برای دولت چهاردهم است تا همان راهی را نروند که دولت اصلاحات یا دولت یازدهم و دوازدهم رفتند. آنها نیز با همین سیاست تعامل سازنده و تنش‌‌زدایی با غرب و از این دست شعارها وارد گفت‌‌وگو و تعامل با غرب شدند اما دیدید دولت آمریکا بعدها با ایران چگونه رفتار کرد؟ 

وی با تأکید بر اینکه رئیس‌جمهور منتخب نسبت به این بخش از سیاست خارجی باید با هوشیاری بیشتری عمل کند و از تجربیات گذشته استفاده کند، افزود: اینگونه نباشند که ما همه تخم‌‌مرغ ها را در سبد روابط با غرب بگذاریم و بعدها که مسیری را طی کردیم، همان پاسخی را به ما دهند که در دولت‌‌های قبلی داده‌اند؛ آنها یکبار ما را در محور شرارت‌ خود قرار دادند و بار دیگر نیز ما را مورد تحریم‌‌های متعدد قرار دادند که حداقل از سال 2018 به بعد ملت ایران مورد تحریم و بدعهدی غرب قرار گرفت، لذا این نکته در خصوص سیاست خارجی دولت چهاردهم حائز اهمیت است.

 تأکید بر روابط و همگرایی با کشورهای همسایه

کارشناس مسائل غرب آسیا درباره توصیف روابط با کشورهای منطقه و عربی در دولت چهاردهم و اینکه آیا فضا به سمت بهبود روابط و کاهش تنش‌ها پیش خواهد رفت یا خیر، افزود: یکی از خطوط کلی سیاست خارجی دولت چهاردهم تأکید بر روابط و همگرایی با کشورهای همسایه به ویژه در منطقه غرب آسیا بود. رئیس‌جمهور منتخب بر تشکیل منطقه قوی تأکید کرد این هم جزء تأکیدات و وظایف دولت در قانون اساسی است و از سوی دیگر جزء تأکیدات و منویات امامین انقلاب بوده است یعنی ما چاره‌‌‌ای نداریم چون در منطقه اسلامی حضور داریم و در کشور ما انقلاب اسلامی و حکومت اسلامی تشکیل شده است. در واقع عمق استراتژیک این کشور باید در میان دولت‌های اسلامی باشد و بدون شک کشورهای اسلامی منطقه باید در اولویت امر باشند. 

شکیبایی با ابراز تأسف از اینکه همین کشورهای همجوار ما باعث باز شدن پای بیگانگان به منطقه شدند که منشأ تولید این همه خسارت و بحران نه تنها در سطح منطقه بلکه در کل دنیا شدند، تصریح کرد: بنابراین این موضوع جزء تأکیدات امامین انقلاب و جزء وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران است که در قانون اساسی به تصریح شده است و باید همگرایی منطقه‌‌‌ای داشته باشیم تا بتوانیم از این طریق حضور و نفوذ بیگانگان را در منطقه کاهش دهیم. 

کارشناس مسائل غرب آسیا اظهار کرد: این سیاست اصولی در قانون اساسی است که تلاش کردند تمامی دولت‌‌‌ها آن را به نحوی اجرا کنند و فکر می‌‌‌کنم در دولت سیزدهم بیشتر به آن توجه شد چه اینکه برخی از دولت‌‌‌ها معتقد بودند برای اینکه روابطمان را با این کشورها، عادی کنیم، نیازمند این هستیم که رضایت قدرت‌‌‌های خارجی را داشته باشیم. یعنی الگوی برخی از دولت‌‌‌ها در خصوص منطقه این بود که برای اینکه رضایت کشورهای منطقه را داشته باشند باید نخست رضایت‌‌‌های قدرت‌های غربی را به دست بیاورند که به نظرم این مسیر درستی نبود چه اینکه غرب در تضاد با انقلاب اسلامی است و هیچگاه اجازه این نزدیکی را نمی‌‌‌دهد.

همگرایی با کشورهای همسایه از پنجره کشورهای غربی دیده نشود

وی با تأکید بر اینکه غرب نزدیکی بین کشورهای اسلامی را چه در منطقه و چه در جغرافیای دنیای اسلام به ضرر سیاست‌‌‌های منطقه‌ای خود می‌‌‌داند، افزود: غرب به هیچ وجه اجازه نمی‌‌‌دهد که چنین اتفاقی رخ دهد. رژیم صهیونیستی ایجاد شده که مانع از این همگرایی شود. لذا اگر دولت چهاردهم بنا دارد منطقه قوی ایجاد کند و همگرایی قوی را با کشورهای همسایه رقم بزند نباید این ایجاد منطقه قوی و همگرایی را از پنجره دید کشورهای غربی ببیند. 

شکیبایی اظهار کرد: به عبارت دیگر دولت جدید برای این ارتباط ابتدا نرود به سمت کشورهای غربی تا آنها  اجازه دهند رابطه بین ایران و کشورهای منطقه بهتر شود، این جواب نداده است چون پیشتر این آزمون انجام شده است، ما در شرایطی نیستیم که مجددا آزمون و خطا کنیم بنابراین بهترین راه و کوتاه‌‌‌ترین راه برای همگرایی با کشورهای منطقه، تعامل مستقیم با خودشان است، کاری که در دولت سیزدهم درحال شکل‌گیری بود و احیا شد، به نظرم اتفاق بی‌نظیری بود که حداقل طی چهار دهه اخیر این اتفاق نیفتاده بود. 

وی گفت: روابط جمهوری اسلامی ایران با سعودی‌‌‌ها در دهه 90 تیره است اما اینگونه نبوده که از ابتدا رابط ما با سعودی‌ها خیلی خوب بود. از ابتدای انقلاب اسلامی به واسطه سیاست‌های غربی نسبت به انقلاب اسلامی، به کشورهای عربی اجازه داده نمی‌شد که با ما تعامل داشته باشند. رابطه ایران با سعودی‌ها از ابتدا به این شکل بود که دائماً سعودی‌‌‌ها می‌خواستند از ما بگریزند و بحران سوریه موجب شد تا آنها این فرصت را غنیمت بشمارند و راه خود را از ما جدا کنند.

ترمیم روابط با سعودی‌ها در دولت سیزدهم

شکیبایی اظهار کرد: در طول این چهار دهه از عمر انقلاب، نمی‌‌‌توانیستم رابطه خوبی با سعودی‌‌‌ها داشته باشیم، دلیل آن نیز این بود که همواره سعی می‌کردیم تا روابطمان را از مسیر غرب با کشورهای عربی باز کنیم. این اتفاق در دولت سیزدهم بدون رو زدن به غرب رخ داد و توانستیم روابط را با سعودی‌‌‌ها ترمیم کنیم. 

کارشناس مسائل غرب آسیا تأکید کرد: می‌‌‌توان به جرئت گفت هیچ گاه روابط ما با سعودی‌‌‌ها به اندازه یکی دو سال اخیر که روابط را احیا کردیم، حسنه نبوده است. در دوران گذشته نیز به این اندازه روابطمان حسنه نبود چون دائما سعودی‌‌‌ها به دلیل سیاست‌‌‌های غرب، تلاش می‌‌‌کردند تا از ما دور شوند اما اینک به واسطه جو جغرافیایی و همینطور تغییرات در مناسبات بین‌‌‌المللی، سعودی‌‌‌ها بیش از ما به دنبال ایجاد یک رابطه هستند و دولت چهاردهم می‌‌‌تواند از این ولع آنها به نحو مطلوب استفاده کند و در مسیر تشکیل منطقه قوی گام بردارد، بدون اینکه بخواهد نگاه غربی‌‌‌ها را در این تعامل دخیل کند. در دولت چهاردهم باید به این نکته مهم توجه شود. 

شکیبایی ر پاسخ به این سؤال که با عنایت به انتشار دو مقاله از سوی رئیس‌جمهور به زبان انگلیسی و عربی، رویکرد ایران درباره مسئله مقاومت و فلسطین چگونه خواهد بود؟ بیان کرد: یکی از کلیدی‌ترین نکات در صحبت‌‌‌های رئیس دولت چهاردهم، پیامی که به سیدحسن نصرالله فرستاده شد و هم در مقاله‌‌‌ ایشان به زبان‌‌‌های عربی و انگلیسی که باید به آن توجه کرد، موضوع جایگاه مقاومت و مسئله فلسطین در سیاست خارجی ایشان است. 

وی ادامه داد: به نظرم نقطه قوت سیاست‌ خارجی جمهوری اسلامی ایران، مسئله فلسطین است به این معنا که با توجه به نگرش حضرت امام(ره) در خصوص ایجاد جنبش جهانی مستضعفین، که این جنبش جهانی بتواند به انقلاب جهانی حضرت صاحب زمان(عج) متصل شود. نقطه کانونی این سیاست خارجی، مسئله فلسطین است چون به لحاظ ایدئولوژیک می‌تواند بین ما و دنیای اسلام همگرایی ایجاد کند و عامل وحدت‌آفرین باشد و به لحاظ حقوق بشری و انسانی هم می‌تواند بین ما و آزادی‌خواهان جهان و حتی کشورهای غربی، عامل وحدت‌آفرین و مشترک باشد. 

کارشناس مسائل غرب آسیا بیان کرد: تمسک ما به مسئله فلسطین علاوه بر منظر ایدئولوژیک، اسلامی و دینی، از منظر ملی و مهمتر از همه، از منظر انسانی نیز واجد اهمیت است. آنچه امروز در دانشگاه‌های دنیا می‌بینیم و این جنبش دانشجویی که در حمایت از مسئله فلسطین و نقض حقوق بشر در فلسطین توسط رژیم صهیونیستی در دانشگاه‌های اروپایی و آمریکایی راه افتاده، در واقع همان نقطه کانونی همگرایی ما با دنیاست و از این منظر می‌توانیم مسئله فلسطین را به عنوان مسئله مبتلابه دنیای اسلام پیگیری کنیم. 

مسئله فلسطین با رفت و آمد دولت‌ها تغییر نمی‌کند

شکیبایی با تأکید بر اینکه مسئله فلسطین از ابتدای انقلاب اسلامی مورد توجه جمهوری اسلامی ایران بوده است، گفت: حتی این موضوع مورد استقبال ملت‌های اسلامی نیز قرار گرفته است. مسئله فلسطین جزء یکی از اصولی‌ترین نکات قانون اساسی ما و همینطور چشم‌انداز 20 ساله کشور است. لذا توجه و اهتمام رئیس‌جمهور منتخب و دولت چهاردهم به این مسئله می‌تواند، سیاست خارجی ایشان را در مناسبات بین‌المللی در سطح قابل قبولی قرار دهد. از این حیث پیامی که رئیس‌جمهور منتخب به منطقه به ویژه محور مقاومت و برادران فلسطینی مخابره کرد، حائز اهمیت است. 

وی در پایان افزود: به سابقه هم ما ثابت کردیم، مسئله فلسطین با تعویض و رفت و آمد دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران تغییری نمی‌کند چون جز سیاست‌های اصولی جمهوری اسلامی ایران و انقلاب اسلامی است لذا هر دولتی که به آن تمسک کرده‌ است، در بین ملت خود، ملت‌های منطقه و آزادی‌خواهان جهان موفق شده و هرکسی که تلاش کرده از آن دوری کند، ضربه این مسئله را نیز خورده است. این ضربه صرفا به دولت نیست بلکه به چهره نظام جمهوری اسلامی ایران است که دولت‌ها معمولا باید به آن توجه کنند و رئیس‌جمهور منتخب نیز به این مسئله واقف بوده که آن را جزو خطوط اصلی سیاست خارجی دولت خود بیان کرده است. 

گفت‌وگو از سمیرا انصاری

انتهای پیام