تابناک نوشت: مصاف توسط سازمان صنایع دفاع جمهوری اسلامی ایران ساخته شده و اولین بار در پاییز ۱۳۹۵ در نمایشگاه بین المللی لوازم و تجهیزات پلیسی، امنیتی و ایمنی (IPAS ۲۰۱۶) به عموم معرفی شد.

الهام از HK۴۱۶ و تلاش برای بومی‌سازی:

در نگاه اول، مصاف شباهت زیادی به نسخه‌های اولیه اسلحه تهاجمی HK۴۱۶ ساخت شرکت آلمانی هکلر اند کخ دارد. این شباهت تصادفی نیست. HK۴۱۶ در اواخر قرن بیستم به درخواست نیروهای ویژه آمریکایی و با هدف بهبود دوام و عملکرد سلاح M۴ توسعه یافت. در آن زمان، نیروهای ویژه آمریکایی به دنبال جایگزینی برای مسلسل‌های دستی ۹ میلیمتری مانند MP۵ بودند و به نمونه‌های لوله کوتاه سلاح‌های تهاجمی مانند MK.۱۸ CQBR روی آورده بودند. اما نسخه‌های اولیه این سلاح از دوام لازم در میدان نبرد برخوردار نبودند. شرکت HK در توسعه HK۴۱۶ از سیستم پیستون کورس کوتاه که قبلاً در سلاح G۳۶ استفاده کرده بود، بهره برد.

موفقیت HK۴۱۶ و SCAR و الهام‌بخشی به سایر کشورها:

HK۴۱۶ و SCAR در میادین تست و نبرد بسیار موفق و دوام پذیر ظاهر شدند. این موفقیت باعث شد بسیاری از کشورها از جمله ایران به دنبال طراحی و ساخت سلاح‌های تهاجمی با سیستم پیستون کورس کوتاه بروند.

پیستون کورس کوتاه، مزایا و معایب:
استفاده از پیستون کورس کوتاه مزایایی مانند افزایش دوام و اطمینان پذیری در عملکرد سلاح را به همراه دارد. اما این سیستم به تنهایی ضامن موفقیت نیست. کیفیت ساخت و دقت در طراحی اجزای آن نقش بسیار مهمی در کارایی سلاح دارد. برای مثال، سلاح SCAR ساخت شرکت FN بلژیک که از سیستم پیستون کورس کوتاه استفاده می‌کند، در تست‌های نظامی در پاکستان، سایر سلاح‌های مشابه از جمله MPT-۷۶ ترکیه، CZ ۸۰۵ bren چک و ARX ۲۰۰ ایتالیا را شکست داد و به عنوان سلاح برتر انتخاب شد.

براساس اطلاعات موجود و مقایسه آن با سلاح‌های فعلی نیروهای مسلح، می‌توان به چند ویژگی مصاف به عنوان پیشرفت اشاره کرد:

لوله: لوله مصاف در نسخه اصلی ۱۴.۵ اینچی است، اما نسخه‌های با لوله کوتاه‌تر و بلندتر نیز وجود دارد. نکته جالب در مورد لوله مصاف، استفاده از فرایند “فلوتینگ” است که در آن شیارهایی روی سطح لوله ایجاد می‌شود. فلوتینگ معمولاً در سلاح‌های تک‌تیرانداز سنگین و تیربارها استفاده می‌شود و به ندرت در سلاح‌های تهاجمی سبک دیده می‌شود. این فرایند باعث کاهش وزن لوله و خنک شدن سریع‌تر آن می‌شود، اما ممکن است دوام و دقت سلاح را کاهش دهد.

ریل‌های پیکاتینی و هندگارد فری فلوت: هندگارد مصاف از نوع “فری فلوت” است که به لوله متصل نیست و این ویژگی امکان نصب طیف گسترده‌ای از تجهیزات جانبی مدرن مانند سایت‌های نشانه‌روی اپتیکی، دستگیره‌های عمودی، چراغ‌قوه و لیزر را بر روی سلاح فراهم می‌کنند. سلاح‌های قدیمی مانند ژ ۳ و AK-۱۰۳ فاقد این امکان هستند و نصب تجهیزات جانبی بر روی آنها محدود است.

ارگونومی بهبود یافته: طراحی مصاف بر اساس سلاح M۴ و HK۴۱۶ صورت گرفته است که از نظر ارگونومی در صدر سلاح‌های تهاجمی جهان قرار دارند. اگرچه مصاف هنوز به امکانات (آمبیدکستروس) قابلیت استفاده با هر دو دست مجهز نیست، اما در مقایسه با سلاح‌های قدیمی مانند ژ ۳ و AK-۱۰۳، ارگونومی بهتری را ارائه می‌دهد.

در نهایت باید تاکید کرد که عملکرد واقعی مصاف در میدان نبرد و میزان موفقیت آن در بهبود توان رزمی نیروهای مسلح ایران، به عوامل مختلفی مانند کیفیت ساخت، کنترل کیفیت خط تولید، آموزش نیروها و استفاده از تجهیزات جانبی مناسب بستگی دارد.

سیستم گازی پیستون کورس کوتاه: 
این سیستم در مقایسه با سیستم گاز مستقیم (DI) که در سلاح‌های خانواده AR-۱۵ استفاده می‌شود، مزایایی مانند کاهش انتقال گرما و کثیفی به عملگر سلاح، افزایش دوام و اطمینان پذیری در شرایط سخت، و کاهش تاثیر منفی استفاده از صداخفه کن بر عملکرد سلاح را به همراه دارد. 

سلاح انفرادی مصاف

سلاح‌های فعلی نیروهای مسلح ایران مانند ژ ۳، AK-۱۰۳ و تایپ ۵۶ از سیستم پیستون کورس بلند استفاده می‌کنند که معایب خاص خود را دارد، آکا-۱۲ کلاشنیکف یکی از پرکاربردترین تفنگ‌های جهان است که حدود ۷۲ میلیون تفنگ در تیراژ جهانی تخمین زده می‌شود.

ویژگی‌ها و مزایای مصاف نسبت به کلاشنیکف و ژ ۳:

۱. سیستم گاز مدرن:

مصاف دارای سیستم گاز قابل تنظیم است که به کاربران اجازه می‌دهد سلاح را با توجه به شرایط مختلف (مانند شلیک با صداخفه‌کن یا تغییر نوع فشنگ) تنظیم کنند.

سلاح انفرادی کلاشنیکف 

کلاشنیکف از یک سیستم ساده گاز بهره می‌برد و امکان تنظیم دقیق ندارد.

ژ ۳ از مکانیزم برگشتی رولری استفاده می‌کند که در برابر فشار فشنگ‌های مختلف حساس‌تر است.

۲. دقت بالاتر:

مصاف به دلیل طراحی مدرن‌تر و استفاده از لوله با کیفیت بالا، دقت بیشتری نسبت به کلاشنیکف و حتی ژ ۳ دارد.

کالیبر ۵.۵۶×۴۵ میلی‌متر که در برخی نسخه‌های مصاف استفاده می‌شود، دقت بیشتری در فواصل متوسط و بلند نسبت به فشنگ ۷.۶۲×۳۹ کلاشنیکف ارائه می‌دهد.

۳. طراحی ارگونومیک:

مصاف طراحی ارگونومیک‌تری دارد که استفاده طولانی‌مدت را برای سربازان آسان‌تر می‌کند. همچنین با استفاده از ریل پیکاتینی، امکان نصب انواع تجهیزات جانبی را فراهم می‌کند. کلاشنیکف و ژ ۳ طراحی‌های قدیمی‌تری دارند و برای افزودن تجهیزات نیاز به تغییرات دارند.

۴. وزن و قابلیت حمل:

مصاف سبک‌تر از ژ ۳ است و تقریباً وزنی مشابه کلاشنیکف دارد، اما به دلیل ارگونومی بهتر، حمل آن راحت‌تر است.

۵. برد مؤثر و توانایی چندمنظوره:

مصاف در برد مؤثر نسبت به کلاشنیکف برتری دارد و با قابلیت استفاده از کالیبر ۷.۶۲×۵۱ میلی‌متر، می‌تواند به عنوان یک سلاح برای درگیری‌های دوربرد نیز به کار رود. ژ ۳ قدرت تخریب بالایی دارد، اما وزن زیاد و لگد سنگین آن استفاده طولانی‌مدت را دشوار می‌کند.

پیچیدگی فنی: در مقایسه با کلاشنیکف که به دلیل طراحی ساده و مقاومت بالا شناخته می‌شود، مصاف پیچیدگی بیشتری دارد و ممکن است در شرایط جنگی سخت‌تر به تعمیر و نگهداری نیاز داشته باشد.

سلاح ژ3

کلاشنیکف و ژ ۳ سال‌ها در میدان‌های جنگی آزمایش شده‌اند، اما مصاف هنوز به اندازه آنها در نبردهای واقعی آزمایش نشده است.

در مجموع مصاف یک سلاح مدرن و مناسب برای نیازهای جنگ‌های امروزی است و قابلیت‌های بیشتری نسبت به کلاشنیکف و ژ ۳ ارائه می‌دهد. کلاشنیکف همچنان برای درگیری‌های نزدیک و شرایط سخت مناسب است به دلیل سادگی و مقاومت. ژ ۳ برای مأموریت‌های خاص که نیاز به قدرت تخریب بالا و برد متوسط دارند، همچنان یک گزینه قابل اتکا است.

مصاف با بهره‌گیری از طراحی مدرن و قابلیت‌های چندمنظوره یک ارتقاء جدی برای نیروهای مسلح ایران به شمار می‌آید.