برای شناخت بهتر امام خمینی (ره) باید به روند شکل‌گیری رهبری ایشان در انقلاب اسلامی ایران توجه کرد. این موضوع یکی از جذاب‌ترین مباحث در مطالعات مربوط به انقلاب اسلامی است. پذیرش ایشان از سوی نخبگان و خنثی‌شدن برخی رقابت‌جویان، همراه با ویژگی‌های منحصر به فرد امام خمینی (ره)، از جمله عواملی بودند که به موفقیت رهبری ایشان کمک کردند. این موارد به ما کمک می‌کنند تا پدیده انقلاب را بهتر درک کنیم.
شیوه رهبری امام خمینی (ره) نه تنها در دستیابی به موفقیت‌های سیاسی و اجتماعی نقش داشت، بلکه در طراحی و معماری نهضت و نظام اسلامی ایران نیز تأثیرگذار بود. این موضوع جایگاه ایشان را به حدی بالا برد که دیگر رقابت یا مشارکت دیگران در این سطح آسان نبود.
به مناسبت ایام‌الله دهه فجر، بیانات امام خامنه‌ای درباره نقش بی‌بدیل امام خمینی (ره) در شکل‌گیری و هدایت انقلاب اسلامی ایران بازخوانی می‌شود. ایشان در سخنان خود تأکید کردند که باید به توصیه‌های امام گوش داد، چرا که امام بزرگ و زنده است و همچنان با ما سخن می‌گوید. ادامه راه امام و حفظ میراث او از مهم‌ترین توصیه‌های ایشان است.
امام خامنه‌ای همچنین اشاره کردند که انقلاب اسلامی توسط مردم انجام شد، اما امام خمینی (ره) آن را به وجود آورد. این انقلاب نظام سلطنتی را در هم شکست و مردم‌سالاری را جایگزین آن کرد. همچنین، نظامی وابسته و ذلیل در برابر قدرت‌های خارجی را از میان برداشت و نظامی مستقل و متکی به عزت ملی را جایگزین آن ساخت.
ایشان در ادامه افزودند که ملت ایران مانند اقیانوسی است و به طوفان درآوردن این اقیانوس کار هر کسی نیست. امام خمینی (ره) توانست این کار را انجام دهد و تحولات بزرگی را ایجاد کند. در دوران طاغوت، هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که بتوان در برابر آمریکا ایستادگی کرد، اما امام کاری کرد که حتی روسای جمهور آمریکا به تحقیر خود اعتراف کردند.
سخنرانی‌های پرشور و تأثیرگذار امام خمینی (ره) ملت را به حرکت درآورد و آن‌ها را به ملتی مطالبه‌گر تبدیل کرد. ایشان توانستند حکومت طاغوتی و دیکتاتوری را پس از دو هزار سال از اریکه قدرت به زیر بکشند. امام با تکیه بر قدرت الهی و نفوذ منحصر به فرد خود، اقیانوس ملت را به تلاطم درآورد و نظام سیاسی وابسته را سرنگون کرد.
امام خمینی (ره) با دست خالی اما با تکیه بر مردم، توانست حکومتی را که مورد حمایت آمریکا و اروپا بود، ساقط کند. ایشان با آگاهی‌بخشی به مردم و تحمل سختی‌ها، از جمله زندان و تبعید، راه را برای پیروزی انقلاب هموار کردند. امام مظهر حرکت عظیمی بود که ملت ایران آغاز کرد و تاریخ خود را متحول ساخت. ایشان بنیان‌گذار مکتبی فکری، سیاسی و اجتماعی بودند که ملت ایران آن را پذیرفت و در آن مسیر حرکت کرد.
امام خمینی (ره) در حق ملت ایران پدری کرد و با مهربانی و اقتدار، شخصیتی پدرانه از خود به نمایش گذاشت. ایشان مردم را بیدار کردند و احساس استقلال و آرمان‌خواهی را در آن‌ها زنده کردند. این حرکت باعث شد مردم به میدان بیایند و انقلاب به پیروزی برسد.
امام خمینی (ره) در نهضت عظیم خود دو پرچم را برافراشتند: پرچم احیای اسلام و پرچم عزت و سربلندی ایران. این دو پرچم به دست قدرتمند ایشان برافراشته شد و تا امروز پابرجاست. سرمایه‌ای که امام برای کشور و ملت ایران ذخیره کرد، شامل استقلال سیاسی، خودباوری ملی و فرهنگی، و ایمان عمیق مردم است.
هنر بزرگ امام خمینی (ره) این بود که چارچوب محکمی برای انقلاب ایجاد کرد و نگذاشت این انقلاب در هاضمه قدرت‌های جهانی هضم شود. پیام ایشان به مسلمانان جهان، طرد دشمنان اسلام و اجتناب از وابستگی به قدرت‌های خارجی بود. ملت ایران این راه را آزموده و خود را از ذلت و عقب‌ماندگی نجات داده است.
امام خمینی (ره) نظامی را جایگزین نظام فاسد پهلوی کرد که به جای بی‌اعتنایی به مردم، عشق به مردم در آن حاکم بود. ایستادگی در برابر نفوذ قدرت‌های خارجی و عدم سازش با آن‌ها، از مشخصه‌های اصلی حرکت ایشان بود. این میراث ارزشمند همچنان راهنمای ملت ایران است.