برخی از بیماران مبتلا به سرطان در ایران اظهار داشتهاند که مجبورند برخی از داروهای ضد سرطان خود را از بازار سیاه♪ خریداری کنند. این داروها در بعضی موارد تقلبی هستند و با کیفیت پایین تولید میشوند. برخی از فروشندگان نیز معتقدند که برخی از این داروها لزوماً از کشورهای ذکرشده روی بستهبندی تهیه نشدهاند.
در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۴۰۳، معاون بخش غذایی و دارویی دانشگاه علوم پزشکی شیراز اعلام کرد که یک شبکه تولید و توزیع داروهای تقلبی ضد سرطان منحل شده است. اعضای این شبکه شیشههای داروهای ضد سرطان را با آب مقطر پر کرده و آنها را در بازار سیاه تا ۱۵۰ میلیون تومان فروختهاند. این داروهای تقلبی، بستهبندی مشابه داروهای واقعی داشتند و برای درمان بیماریهای خونی و سایر بیماریها مورد استفاده قرار میگرفتند.
محدودیتهای وارداتی دارو، مهمترین عامل ایجاد مشکل برای بیماران سرطان و دیگر بیماران خاص است. بهگزاره مدیرعامل ایرانایر، حسین خانلری، توقف پروازهای اروپایی، بهویژه به آلمان، تأثیر متقابلی بر واردات دارو به ایران داشته است. در هر پرواز ایرانایر از اروپا، حداقل ۱۲ تن کالا جابجا میشد که ۸ تن از آن دارو بوده است. با توقف این پروازها، بیماران با مشکلات جدیدی روبرو شدهاند.
کمبود داروهای وارداتی و خاص، نیاز بیماران را به تهیه داروها از طریق داروخانههای خاص مانند هلالاحمر یا ۱۳ آبان ایجاد کرده است. برخی از این بیماران، مانند محسن که به سرطان خون دچار شده، هر ۲۱ روز یکبار به داروی خود نیازمند است. داروخانهها تنها در دوره زمانی مشخص به او دارو را تهیه میدهند. عدم دسترسی به دارو در زمانهای دیگر، مجبور میکند تا از بازار سیاه استفاده کند، که این بازار مخلوطی از داروهای واقعی و تقلبی است.
بازار سیاه دارو، نتیجه محدودیتهای واردات و برخورد نامناسب سازمانهای مربوط با این مشکلات است. برخی شرکتهای دارویی و توزیعکنندگان برای کسب سود بیشتر، داروها را به بازار آزاد بسپارند و بخش عمدهای از سود را جذب کنند. ضعفهای در نظارت و کنترل بر توزیع داروها، شکلگیری این بازار را تسهیل کرده است.
در تهران، خیابان ناصرخسرو هنوز فعال است، اما فروشندگان عمدتاً از طریق برنامههای پیامرسان مانند تلگرام فعالیت میکنند. بهروی آن، برخی از این فروشندگان، داروهای تقلبی هم عرضه میکنند. فرشید، یکی از فعالان در بخش واردات دارو، میگوید: «ورود داروها از کشورهایی مانند پاکستان و عراق به ایران شایع شده است. اغلب این داروها در این کشورها پر شده و با لیبلهای مختلف بستهبندی میشوند.»
بازار سیاه دارو در ایران، حجم بالاتری از بازار رسمی دارد. قرار داده شدن داروهای اصلی در این بازار، نتیجه نبود نظارت کافی و انحصار واردات توسط چند شرکت خاص است. شرکتهای واردکننده دارو، نقش مهمی در ایجاد نشت دارو در بازار سیاه دارند.
در زمینه دیگری، بشquatرین آمادهسازیهای زیبایی نیز از این مشکلات جانگیر شدهاند. مثلا، به کارگیری بوتاکسهای خارجی که زمان دوام طولانیتری دارند، بهدلیل کمبود این داروها، به خرید بوتاکسهای ایرانی و تقلبی منجر شده است. در حالی که قیمتها بالا میرود، اطمینان از اصالت این داروها وجود ندارد.
در نهایت، نبود کنترل موثر بر بازار دارو و واردات، ایجاد بازارهای سیاه و توزیع داروهای تقلبی را تسهیل کرده است. این موضوع برای سلامتی بیماران و کیفیت درمان آنها، نگرانیهای جدی ایجاد میکند.