در ماه مارس سال ۱۹۵۸، تیمی از دانشمندان ماهواره‌ای به اندازه یک میوه گریپ‌فروت به فضا اطلاق کردند. این ماهواره که با نام «وانگارد-۱» شناخته می‌شود، در مدار بیضی در فاصله‌ای دور از زمین قرار گرفت. هدف از پرتاب این ماهواره، آزمایش توانایی موشک‌های پرتاب‌کننده و مطالعه تأثیرات شرایط سخت فضا بر تجهیزات بود.

باetzای بسیاری از ماهواره‌های معاصر «وانگارد-۱» که پس از گذر زمان به جو زمین وارد شده‌ و سوخته‌اند، این ماهواره هنوز در مدار خود بوده و به گردش خود ادامه می‌دهد. اکنون، گروهی از پژوهشگران و مهندسان در تلاش هستند تا راهی برای بازگرداندن این ماهواره به زمین و بررسی دقیق‌تر آن پیدا کنند.

«وانگارد-۱» دومین ماهواره‌ای بود که ایالات متحده امریکا به فضا فرستاد. این ماهواره در سال ۱۹۵۵ توسط آزمایشگاه تحقیقاتی نیروی دریایی امریکا طراحی شده بود تا توانایی‌های پرتاب موشکهای سه‌مرحله‌ای و تأثیرات محیط فضایی بر تجهیزات مورد بررسی قرار گیرد. اکنون، این ماهواره قدیمی‌ترین جسم ساخته‌شده توسط بشر است که همچنان به دور زمین می‌چرخد.

گروهی از مشاوران شرکت «بوز آلن همیلتون» در ایالت ویرجینیا طرحی برای بازگشت این ماهواره به زمین ارائه کرده‌اند. جزئیات این طرح در اوایل سال جاری در نشریه‌ی مرکز تحقیقات هوافضا منتشر شد.

از سال ۱۹۶۴، ماهواره «وانگارد-۱» هیچ سیگنالی به زمین نفرستاده است، اما داده‌های ردیابی هنوز هم موقعیت و مدار آن را ثبت می‌کنند. ماهواره به دلیل قرار گرفتن در مدار بالایی بیضی‌شکل، توانسته به طول عمر خود به دوام بیاورد، در حالی که ماهواره‌های دیگری مانند اسپوتنیک شوروی و اکسپلورر-۱ آمریکا، به دلیل کشش جو، پس از چند ماه یا چند سال سقوط کرده‌اند. اگر «وانگرد-۱» به زمین بازگردانده شود، قدیمی‌ترین ماهواره‌ای خواهد بود که به زمین بازگشته است.

پژوهشگران پیشنهاد کرده‌اند که برای بازگشت این ماهواره، یا به مداری پایین‌تر منتقل شود و از فضا مهار شود، یا به ایستگاه فضایی بین‌المللی هدایت شود. ناسا قبلاً در سال ۱۹۸۴ موفق به بازیابی دو ماهواره مخابراتی به نام‌های «وستار-۶» و «پالاپا بی-۲» شده بود که به علت نقص در موشک‌های پرتاب‌کننده در مدار اشتباهی قرار گرفته بودند. فضانوردان با استفاده از کوله‌پشتی‌های فضایی موسوم به «واحد مانور سرنشین‌دار» موفق به مهار این ماهواره‌ها شدند.

با توجه به سن بالای «وانگارد-۱»، تیم پروژه تاکید کرده‌اند که برای بازگرداندن آن باید بسیار محتاط عمل کرد. این تیم حمایت کرده‌اند تا پیش از عملیات اصلی، یک فضاپیما به نزدیکی ماهواره فرستاده شود تا وضعیت آن ارزیابی شود. همچنین برای تامین هزینه‌های ماموریت، پیشنهاد شده که از سرمایه‌گذاران ثروتمند یا شرکت‌های مانند اسپیس‌ایکس کمک گرفته شود.

اگر «وانگارد-۱» به زمین بازگردانده شود، کارشناسان آن را بررسی خواهند کرد تا متوجه شوند آیا در طول زمان با زباله‌های فضایی برخورد کرده، ساختارش چقدر تأثیر یافته و شرایط سخت فضا چه تأثیراتی بر آن گذاشته‌اند. پس از آن، ماهواره می‌تواند به عنوان یک «کپسول زمان» در موزه اسمیتسونین به نمایش گذاشته شود و یادگاری از روزهای نخستین تاریخ سفر فضایی بشر باشد. به گزارش پژوهشگران شرکت «بوز آلن همیلتون»، ماموریت‌های آینده، از جمله پاکسازی زباله‌های فضایی، جمع‌آوری مواد برای تولید در مدار و اکتشاف اعماق فضا، می‌تواند بر پایه تکنیک‌های به‌کارگرفته در عملیات بازگرداندن «وانگارد-۱» بنا شود. بازگرداندن این ماهواره چالشی سخت اما گامی ارزشمند و دست‌یافتنی برای جامعه فضایی امریکا است.