یک مورچه کهن در سنگ آهک کشف شده که به زیرخانواده‌ای منقرض‌شده به نام (Haidomyrmecinae) تعلق دارد. این گونه تنها در دوره کرتاسه وجود داشت و آرواره‌هایی عجیب و داسی‌شکل داشت که ممکن است برای گیر‌و‌داشتن یا سوراخ‌کردن طعمه استفاده می‌شد.
بر اساس مقاله‌ای که در نشریه “CURRENT BIOLOGY” در تاریخ ۲۴ آوریل ۲۰۲۵ منتشر شد، این فسیل اولین شاهد قابل قبول از وجود مورچه‌ها در آن دوران است. دکتر اندرسون لپکو از موزه جانورشناسی دانشگاه سائوپائولو که این تحقیق را انجام داده، این مورچه را به گروه منقرض‌شده‌ای به نام “مورچه‌های جهنمی” مرتبط می‌کند. این خانواده به دلیل ویژگی‌های شکارچی‌مانند و سازگاری‌های فزیکی سرگرم کننده‌ای است که حتی با توجه به کهن‌باری آن، ساختارهای بدنی تخصصی و منحصر به فردی دارد.
این کشف نشان می‌دهد که مورچه‌ها از زمان بسیار قدیمی به وجود آمدند و دارای تنوع و پراکندگی گسترده‌ای بوده‌اند. پژوهشگران تاکنون قدیمی‌ترین فسیل‌های مورچه را در فرانسه و میانمار در شکم درخت‌های کرسی یافت بودند، زیرا این نمونه اولین بار در سنگ آهک پیدا شده‌است.
به گفته لپکو، این مورچه‌های جهنمی تاکنون در کهربا یافت شده بودند، اما این اولین مورد است که در فسیل‌های سنگی مشاهده می‌شود. این نمونه در هنگام بررسی سامانمندی از یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های فسیل حشرات جهان کشف شد که از منطقه کراتو (Crato Formation) در شمال‌شرقی برزیل به‌دست آمد. این منطقه به خوبی برای حفظ استثنایی فسیل‌ها شناخته شده و مجموعه‌ای از فসیل‌ها در موزه جانورشناسی دانشگاه سائوپائولو نگهداری می‌شود.
لپکو از اهمیت این کشف درک نمود، چه به عنوان یک گونه جدید و چه به عنوان مستندی برای حضور مورچه‌ها در سازند کراتو. او تأکید می‌کند که این کشف به تحقیقات دقیق‌تر در زمینه فسیل‌ها و توجه به دیرینه‌شناسی برزیل و تنوع کمتر شناخته شده حشرات فسیلی این کشور ادامه می‌یابد.
وی از تکنولوژی تصویربرداری سه‌بعدی با پرتو ایکس (micro-CT) بهره‌گرفت و دریافت که این مورچه با گونه‌های مشابهی که در فسیل‌های کرسی در میانمار یافته شده بودند، بستگی نزدیکی دارد. این مسئله نشان می‌دهد که مورچه‌ها در دوره کرتاسه به‌طور گسترده در سطح زمین پراکنده بودند و احتمالاً چندین‌بار قاره‌ها را عبور کرده‌اند.
آنچه پژوهشگران را بیشتر شگفت‌زده کردند، ویژگی‌های تخصصی کناره‌برداری این مورچه بود. برخلاف مورچه‌های مدرن که آرواره‌هایی جانبی دارند، این نمونه آرواره‌هایی موازی با سر و به سمت جلو حرکت می‌کند و یک زائده صورتی جلوتر از چشم‌ها دارد.
در نهایت، لپکو از یافتن این مورچه با ویژگی‌های پیچیده و تخصصی پس از ۱۱۳ میلیون سال، هیچ انتظاری نداشت. این کشف فرضیات ما در مورد سرعت تکامل سازگاری‌های پیچیده در مورچه‌ها را زیر سؤال بر می‌آورد. او باور دارد که حتی نخستین مورچه‌ها نیز ساختارهای پیچیده‌ای داشتند که نشان‌دهنده استراتژی‌های شکارگری پیشرفته و متفاوت از مورچه‌های امروزی بودند. این کشف به پژوهش‌ها برای بررسی فشارهای تکاملی و دلایل سازگاری‌های منحصر به فرد مورچه‌های جهنمی تأکید کرده است.