دور سوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا که در مسقط برگزار می‌شود، به‌طور خاص بر روندهای فنی و کارشناسی تاکید دارد. این مذاکرات که در شرایط پیچیده و تحت فشار تحریم‌های جدید و تهدیدات نظامی اجرایی می‌شوند، نشان‌دهنده تلاش‌های دیپلماتیک برای کاهش تنش‌های هسته‌ای هستند. گزارش‌های اخیر نشان‌دهنده پیشرفت‌هایی در گفت‌وگوها هستند، اما هنوز اختلافات فنی بین کارشناسان ایران و آمریکا مانع دستیابی به توافق کامل است.
این مذاکرات در سال 1404 در زمینه تنش‌های فزاینده برگزار می‌شوند، از جمله تحریم‌های جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه شبکه نفتی ایران و تهدیدات ترامپ برای اقدام نظامی. ایران خواستار لغو کامل تحریم‌ها و تضمین‌های حقوقی است، در حالی که آمریکا بر توقف غنی‌سازی اورانیوم و بازرسی‌های گسترده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) تأکید دارد. دور اول و دوم مذاکرات در مسقط و رم به‌طور سازنده برگزار شده‌اند، اما دور سوم با تمرکز بر مسائل فنی، اهمیت ویژه‌ای دارد. حضور کارشناسان فنی امکان بررسی جزئیات پیچیده مانند سطح غنی‌سازی و مکانیزم رفع تحریم‌ها را فراهم کرده است.
### محور‌های اختلاف نظر فنی کارشناسان ایرانی و آمریکایی
1. **سطح غنی‌سازی اورانیوم**:
– سطح غنی‌سازی اورانیوم یکی از مهم‌ترین نقاط اختلاف است. کارشناسان ایران و آمریکا در مسقط بر انباشت اورانیوم با غنای بالا و سانتریفیوژ‌های پیشرفته ایران تمرکز دارند. ایران خواستار حفظ غنی‌سازی تا 20 درصد برای مصارف صلح‌آمیز، مانند تولید رادیودارو‌ها، است، در حالی که آمریکا بر بازگشت به سطح 3.67 درصد، مطابق با برجام، تأکید دارد. آمریکا خواستار توقف کامل غنی‌سازی در سطوح بالا است، در حالی که ایران استدلال می‌کند غنی‌سازی 20 درصدی برای اهداف پزشکی ضروری است.
2. **ذخایر اورانیوم غنی‌شده**:
– ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران، که بخش عمده آن 274.8 کیلوگرم اورانیوم 60 درصدی است، نیز یکی از نقاط اختلاف کلیدی است. ایران پیشنهاد کرده این ذخایر را تحت نظارت آژانس برای مصارف صلح‌آمیز نگه دارد، در حالی که آمریکا خواستار تخریب یا انتقال این ذخایر به خارج، احتمالاً به روسیه، است. ایران این پیشنهاد را به عنوان «نقض حاکمیت» خوانده است.
3. **بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی**:
– بازرسی‌های آژانس نیز یکی از حساس‌ترین نقاط اختلاف است. آمریکا خواستار بازرسی‌های گسترده و سرزده، از جمله دسترسی به سایت‌های نظامی، است. ایران بازرسی‌های محدود به سایت‌های اعلام‌شده را می‌پذیرد، اما دسترسی به سایت‌های نظامی را رد می‌کند. ایران همکاری خود را با افزایش نظارت آژانس افزایش داده است، اما خواستار دسترسی گسترده آمریکا را رد می‌کند.
4. **مکانیزم رفع تحریم‌ها**:
– مکانیزم رفع تحریم‌ها نیز یکی از نقاط اختلاف کلیدی است. ایران خواستار لغو یکجای تحریم‌های نفتی، بانکی، و اقتصادی است که از 2018 تشدید شده‌اند. آمریکا رفع تدریجی تحریم‌ها را پیشنهاد کرده، مشروط به گام‌های هسته‌ای ایران. ایران به دلیل تجربه خروج آمریکا از برجام، به مکانیزم‌های رفع تحریم‌ها بی‌اعتماد است، در حالی که آمریکا نگران است که لغو یکجای تحریم‌ها اهرم فشار را از بین ببرد.
5. **تضمین‌های پایبندی به توافق**:
– تضمین‌های پایبندی به توافق نیز یکی از حساس‌ترین نقاط اختلاف است. ایران به دلیل خروج آمریکا از برجام در 2018، خواستار تضمین‌های حقوقی است که آمریکا دوباره توافق را نقض نکند. آمریکا تضمین‌های حقوقی را به دلیل مخالفت کنگره رد کرده و نظارت بین‌المللی را پیشنهاد می‌دهد. ایران خواستار سازوکاری مانند قطعنامه شورای امنیت یا قرارداد بین‌المللی است که نقض توافق را غیرممکن کند.
یکی از دلایل عمیق بودن این اختلافات، بی‌اعتمادی متقابل، فشارهای سیاسی، و اهداف متفاوت دو طرف است. ایران به دنبال حفظ حقوق هسته‌ای و لغو کامل تحریم‌های است، در حالی که آمریکا بر محدود کردن برنامه هسته‌ای و حفظ اهرم فشار تمرکز دارد. با حضور کارشناسان و تبادل اطلاعات، امکان حل اختلافات فراهم‌تر شده است، اما مسئله باید با توجه به بی‌اعتمادی متقابل و فشارهای داخلی دو کشور مورد بررسی قرار گیرد.