### وضعیت کارگران و ریشه‌های فقر شان

کارگران به‌عنوان عناصری که بیشتر تولید و نمایش اقتصادی را بر عهده دارند، همیشه نقش مهمی در پیشبرد توسعه ایفای کرده‌اند. اما وضعیت اواییاتی آنان، به‌خصوص در دورانی که تورم و نابرابری‌های اجتماعی بر سر کار است، همواره موضوع بحث و نقدی بوده است.

**حجت‌الاسلام والمسلمین علی نعمتی**، عضو انجمن اقتصاد اسلامی ایران در گفت‌وگویی با ایکنا، به بررسی ریشه‌های فقر و عدم عدالت اقتصادی تا راهکارهای اسلامی برای حمایت از طبقه کارگر، پرداخته است.

#### ریشه‌های فقر کارگران

نعمتی با اشاره به سوالات بنیادی در مورد ریشه‌های فقر و نابرابری، اظهار کرد: سوال این است که چرا برخی از مردم فقیرند و برخی دیگر در کاخ‌های دری زندگی می‌کنند. این سوال‌ها همیشه جزو مهم‌ترین موضوعات فکری شرق و غرب بوده‌اند. کارگران امروزی به‌مانند برده‌های گذشته زندگی می‌کنند، با این تفاوت که برده‌داری نوین، به صورت‌های مجازی و محفوظ ظاهر شده است. کارگران هر روز هشت ساعت کار می‌کنند، اما سهمی از منابع طبیعی ندارند و زندگی‌شان از دست کرامت انسانی کنار رفته است.

نعمتی بر لزوم بازنگری در نظام توزیع ثروت تأکید کرد: از دیدگاه اسلامی، منابع طبیعی مانند نفت، گاز و معادن متعلق به همه ابناء بشر است و نه یک خانواده خاص یا طبقه ممتاز. اگر درآمدهای حاصل از این منابع بین جامعه به‌طور عادلانه تقسیم شود، می‌توان به رفاه مشترک نیل کرد. اما در حال حاظر، این منابع مراکزه به یک درصد جامعه می‌رسد و ۹۹ درصد سایرین از برخورداری حایز بهره‌مندی گریخته‌اند.

نعمتی ادامه داد: اکثر نابرابری‌های اقتصادی ناشی از انحصار منابع ملی توسط طبقه‌ای خاص است. افرادی که مالک منابع هستند، می‌توانند تعیین کنند که چه مقدار از ثروت به سایرین برسد، معمولاً فقط به حدی که سایرین زنده مانند، نه بیشتر. این حکم سیطره اقتصادی، زندگی کارگران را به مرز شکست ویران کرده است.

#### سیاست‌های پولی و تضعیف معیشت کارگران

نعمتی انتقاد کرد: یکی از اشکالات اصلی نظام اقتصادی ما این است که به‌جای اخذ مالیات از ثروتمندان، هزینه‌ها از جیب فقرا و کارگران تأمین می‌شود. این قشر نه طلا، نه ملک و نه سرمایه‌ای حائز ارزشی که با تورم بالا برود، ندارند. قدرت خرید اندک آن‌ها هر سال حدود ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و این که در واقع یک سرقت ساختاری از فقراست.

نعمتی با اشاره به این نکته که کارگر روزانه هشت ساعت کار می‌کند اما برای حفظ وضعیت معیشتی خود مجبور به کار دو برابر شد، گفت: time‌ها اصلاح سیاست‌های اقتصادی است، نه بهانه‌هایی مانند جلوگیری از اخراج کارگران، مانع افزایش حقوق متناسب با تورم می‌شود. این باعث می‌شود که فشار بیشتری به همین طبقه وارد شود.

نعمتی همچنین انتقاد شدیدی از عدم شفافیت در برنامه‌های یارانه‌گیری داشت: یارانه‌ها نباید با عناوین معنادار مانند کالابرگ یا بسته معیشتی پنهان شوند. این‌ها از درآمد فروش منابع طبیعی کشور است، و باید شفافیت در میزان و توزیع این درآمدها وجود داشته باشد. این اولین قدم در ایجاد عدالت اجتماعی است.

علم بر این نکته تأکید کرد که پرداخت یارانه نقدی به‌صورت جزئی با روح عدالت اسلامی مطابقت ندارد. پیشنهادی مانند سهامداری کارگران در کارخانه‌ها از همین نگاه عدالت‌محور است. اگر درآمد نفت به‌صورت سهام به مردم داده می‌شد، امروز بسیاری از کارگران سهامدار و مالک بخشی از ثروت ملی بودند. طرح‌هایی مثل سهام عدالت نیز اگر به‌درستی اجرا می‌شد، اثرات مثبتی در این زمینه داشته‌اند.

نعمتی با طرح یک سؤال پرسش‌باز گفت: اگر دزدی در اسلام حرام است، پس چرا فرض برداشت ناعادلانه از جیب کارگر، که نتیجه زحمت و عرق جبین اوست، نباید نیز مصداق دزدی باشد؟ وقتی سیاست‌های غلط ارزش پول کارگر را می‌کاهند، در واقع از او سرقت کرده‌ایم.

نعمتی در نهایت تصریح کرد: ما باید برای دفاع از کرامت کارگر، نه‌تنها افزایش حقوق متناسب با تورم را به‌عنوان حداقل مورد مطالبه داشته باشیم، بلکه ساختار اقتصادی کشور را به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که فرصت‌های عادلانه برای بهره‌مندی از منابع برای همه فراهم شود. این همان آموزه‌ای است که اسلام بر آن تأکید کرده و برای تحقق آن، اراده، شفافیت و مقابله با رانت و انحصار ضروری است.

**گفت‌وگو از سعید امینی**