در جلسات تفاوضات مربوط به قرارداد نفت ایران و بریتانیا که در اردیبهشت‌ماه 1312 برگزار شد، هفت نفر از افراد ایرانی و انگلیسی شرکت کردند. از ایران، سیدحسن تقی‌زاده، محمدعلی فروغی (مترجم جلسه) و علی‌اکبر داور عضو هیئت ایرانی بودند. تیم بریتانیا شامل سرجان کدمن، مدیرعامل شرکت، فریزر و دکتر یودالویچ یانگ، پزشک یهودی اوکراینی‌تبار که از 1907 به‌عنوان پزشک شرکت به کار پرداخت، بود. ریاست جلسه نیز با شاه بود.

این جلسات معمولاً به طول می‌انداختند و اغلب تا وقت‌های ساحی ادامه داشتند. نهایتاً، پس از اجرای مذاکرات مفصل و گسترده در مورد بند‌های قرارداد 1933، این سند رسمی در اردیبهشت‌ماه 1312 امضاد شد.

بازگرداندن امتیاز نفت جنوب به ویلیام ناکس دارسی در زمان حکومت مظفرالدین‌شاه برای مدت شصت سال، که در آن حکومت بریتانیا ۵۱ درصد سهام آن را تصاحب کرد، از محبوب‌ترین امتیازات بریتانیا در ایران بود. رکود جهانی پس از جنگ جهانی اول و کاهش قابل توجه سهم ایران از درآمد نفتی، رضاشاه را به‌اندازه‌ای مجبور کرد که قرارداد دارسی را به‌صورت یک‌طرفه لغو کند. این تصمیم باعث تنش‌های دیپلماتیک بین ایران و بریتانیا شد و در نهایت با برقراری قرارداد 1933 به پایان رسید.

دیدگاه‌های متفاوتی درباره قرارداد 1933 وجود دارد. برخی از مورخان این قرارداد را به‌عنوان یک قرارداد استعماری می‌شناسند و معتقدند که بریتانیا این قرارداد را به زور تحمیل کرده است. اما برخی دیگر از تحلیل‌های تاریخی می‌گویند که ایران در این قرارداد هم منافع قابل توجهی کسب کرده است.

به‌عنوان مثال، در این قرارداد ایران 20 درصد سود سالیانه را به دست آورد، درصورتی که قرارداد قبلی 16 درصد سود شامل می‌شد. همچنین، شرکت متعهد شد که چهار شیلینگ برای هر تن نفت استخراجی به ایران پرداخت کند. ایران در شرایط مالی بهتری قرار گرفت نسبت به کشورهای همسایه مانند عربستان سعودی، که در آن زمان تنها چهار شیلینگ برای هر تن نفت دریافت می‌کرد.

علاوه بر این، قرارداد 1933 بهبود وضعیت کارکنان ایرانی را در شرکت نفت موجب شد. شرکت متعهد شد برای آموزش و تحصیل ایرانیان در خارج از کشور هزینه کند و فارغ‌التحصیلان را به استخدام درآورد. در زمینه‌های کاری نیز مسائلی مانند بازنشستگی، بهداشت و درمان رایگان، کمک هزینه تحصیلی و زایمان برای کارکنان ایرانی برقرار شد.

برخی از تحلیل‌ها نشان می‌دهد که بریتانیا از امضای قرارداد 1933 خیلی کمتر به فLicensed Advantage کسب کرد و حتی در برخی موارد ایران را پیروز این تفاوضات می‌دانند.

توسط jahankhabari.ir