قاسم جعفری، استاد دانشگاه و نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، درباره ویژگی‌های حج ابراهیمی از منظر امام خمینی(ره) گفت: حضرت ابراهیم(ع) به پیامبر توحید معروف است و حتی پیامبران اولوالعزم(ع) را به عنوان پیامبران ابراهیمی یا پیروان ادیان ابراهیمی می‌دانند.

وی افزود: تمام تلاش حضرت ابراهیم(ع) در گفت‌وگوها و مجادلاتی که با گروه‌های مختلف داشت، این بود که توحید الهی را به رخ بکشد. توحیدی که بر مبنای آن عالم هستی نیاز به یک علت‌العلل و خالق یکتا دارد و همه انسان‌ها باید براساس فطرت خود به سوی او حرکت کنند. همان‌گونه که فرموده است: «إِنَّ صَلاتِی وَنُسُكِی وَمَحْيَای وَمَمَاتِی لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ»؛ یعنی تمام هستی انسان باید برای خدا باشد.

بیشتر بخوانید: 

کعبه به مثابه قبله؛ نماد وحدت

نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: توحید، صرفاً یک مفهوم ذهنی یا عقیدتی نیست، بلکه نیاز به نماد و نمود عملی دارد تا انسان‌ها در مسیر سلوک توحیدی قرار گیرند و سیر حرکت انسانی در آخرالامر، آنگونه که اسلام می‌گوید «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ الله الْإِسْلامُ» باشد. آن هنگام کعبه به عنوان یک نماد از جانب باری‌تعالی معرفی می‌شود «إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذي بِبَكَّةَ مُبارَكًا وَهُدًى لِلعالَمينَ» و آنجا را امن قرار داد. قرار گرفتن کعبه به منزله قبله نیز برای این است که نمادی از همین توحید و وحدت است.

وی تصریح کرد: همچنین به مسلمانان گفته شد تا براساس شرایط، حداقل یکبار در حرم امن الهی و ادای مناسک با آن شرایط خاص استطاعت، «حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا» حضور داشته باشند. دامنه شمول این استطاعت شامل مالی، جسمی، امنیتی و سایر مواردی است که برای به تکلیف واقعی رسیدن وجود دارد. 

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه سوره مبارکه حج، تکلیف را در این‌ زمینه روشن کرده است، بیان کرد: حج، هم مناسک و تشریفات ظاهری دارد و هم باطنی و کیفی. ظاهر آن، همان انجام عمره، احرام، طواف، عرفات، منا، قربانی، رمی جمرات و امثالهم است، اما کیفیتی در حج وجود دارد که در تمام عبادات درنظر گرفته شده است. بنابراین باطن، کیفیت و روح حج مهم‌تر است، همان‌طور که در نماز هم یک نماز فقهی داریم و یک نماز مقبول الهی که این نماز شرایط خاص خود را دارد. 

منافع متعدد حج برای بشریت

جعفری ادامه داد: خدای متعال به حضرت ابراهیم می‌فرماید «وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَنْ لَا تُشْرِكْ بِي شَيْئًا» یعنی خانه خود را برای حضرت ابراهیم(ع) آماده کردیم و اولین دستور نیز به او، پرهیز از شرک است. دومین نکته «وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ» این است که این خانه باید مطهر و پاک برای پاک‌کنندگان و نمازگزاران، راکعان و ساجدان باشد. این طهارت، فقط طهارت فیزیکی و ظاهری نیست، بلکه طهارت از شرک، چه جلی و چه خفی، مدنظر است. سپس خداوند در ادامه می‌فرماید «وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ»؛ یعنی مردم را به حج دعوت کن تا مردم پیاده و سواره خود را به حج برسانند تا «لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ» یعنی حضور در حج برای مسلمان، مؤمنان و موحدان دارای منافع اجتماعی، اقتصادی، عبادی و سیاسی است. 

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اجتماع مردم در ایام خاص، نشان می‌دهد که حج صرفا یک عمل عبادی فردی نیست، افزود: این نشان می‌دهد حج یک مناسک بزرگ اجتماعی، عبادی، اقتصادی و سیاسی است و در کنار آن یک هدف بزرگ سلبی که دشمنان، بزرگی، هم‌دوشی و یاری امت مسلمان را ببینند و از باهم بودن و وحدت امت اسلامی بترسند. همانطور که نبی مکرم اسلام (ص) فرمودند «مسلمانان و مؤمنان به مانند اعضای یک بدن  و همه بازوی هم هستند»؛ لذا حج مصداق این امر است. 

امام(ره) حج بی‌روح را تبدیل به حج زنده کرد

وی با تأکید بر اینکه حضرت ابراهیم(ع) پیامبر توحید است و حرکت ایشان نیز به سمت توحید است، گفت: هنگامی که مؤمنان و موحدان از سراسر جهان در زمان و مکان مشخص گرد هم می‌آیند، علاوه بر جنبه عبادی، این همایش عظیم قطعا حامل پیام سیاسی است. امام خمینی(ره) با همین نگاه بود که به بُعد سیاسی حج تأکید ویژه‌ای داشتند. ایشان حج بی‌روح را تبدیل به حج باروح و زنده کردند؛ حجی که صرفاً در عبادت فردی خلاصه نمی‌شود، بلکه در آن، تقرب، شناخت، وحدت و مبارزه با طاغوت معنا دارد.

این استاد دانشگاه، اجتماع حج را اجتماع موحدین و تجلی کلمه «لا إله إلا الله» دانست و بیان کرد: در واقع، حاجیان به نیابت از امت اسلامی، تمام امت را وارد دژ مستحکم الهی کنند و این یعنی نفی تمام خدایان مجعول و تصنعی و پناه بردن زیر چتر خدای یکتا و واحد. این همان عمیق‌ترین مفهوم سیاسی حج است. سوره «برائت» هم نازل شد تا همین پیام اعلام برائت از مشرکان و طاغوت‌ها را به صراحت برساند. 

بعد سیاسی حج؛ نتیجه اندیشه عمیق امام راحل

جعفری با تأکید بر اینکه احیای بعد سیاسی حج نتیجه اندیشه عمیق امام راحل بود، اظهار کرد: امام خمینی(ره) با انقلاب اسلامی به تعبیر تمام صاحب‌نظران، مجدداً شریعت احمدی، محمدی و ابراهیمی را احیا کردند و در پیام‌های سالانه برای حاجیان ضمن اشاره به ابعاد معنوی و فردی حج، بر ابعاد اجتماعی، سیاسی و اهمیت مسئله «برائت از مشرکین» تأکید می‌کردند. پس از ایشان نیز رهبر معظم انقلاب در پیام‌های هر سال خود به حجاج همین مبادی و مبانی را مورد تأکید قرار دادند. 

نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در ابتدای کلمه «لا إله إلا الله» نفی است و سپس اثبات. شهید مطهری واژه‌ای را به عنوان کفر مقدس مطرح می‌کند «هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه باید کافر شود». سؤال می‌شود کافر به چه؟ در آیت‌الکرسی می‌خوانیم «فَمَن يَكفُر بِالطّاغوتِ وَيُؤمِن بِاللَّهِ». اول کفر به طاغوت است؛ طاغوت دارای مظاهر دنیازدگی، بت‌پرستی، بندگی غیر خدا، تسلیم خواسته‌های نفسانی شدن و امثالهم است و حج اعلام مبارزه با طاغوت و همه این مظاهر است. هنگامی که قرار است در حج با تمام اینها مبارزه کنیم، حج به سیاسی‌ترین فریضه‌ و عبادت جمعی تبدیل می‌شود. 

نقش‌وحدت‌آفرین حج

وی در پاسخ به این سؤال که آیا نگاه امام راحل به نقش‌وحدت‌آفرین حج، یک نگاه تاکتیکی بود یا راهبردی، گفت: آنچه امام(ره) فرمودند کاملا بر مبانی دینی، استوار بود. اگرچه قرآن در مواردی نیز  تاکتیک‌ها را مدنظر دارد اما بیشتر به اصول و مبانی توجه دارد و مشرب امام(ره) نیز این بود که به مبانی و راهبرد‌های درازمدت از نگاه اسلام بپردازد.

جعفری اظهار کرد: قرآن کریم نه تنها وحدت بین امت اسلامی بلکه وحدت بین تمام صاحبان ادیان ابراهیمی را بیان می‌کند همان‌طور که می‌فرماید: «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ» یعنی ای اهل کتاب، بر یک مسئله توافق کنیم؛ غیر از خدا، خدای دیگری را نپرستیم و هریک از ما، دیگری را ارباب خود به جای خدا نگیرد. همچنین آیه «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» نماد وحدت واقعی است که مصداق عملی‌اش در حج تحقق می‌یابد.

این استاد دانشگاه در پایان تصریح کرد: وحدت در حج یعنی اینکه از هر نژاد، قوم، رنگ و مذهب اسلامی کنار یکدیگر باشند. این نگاه، فقط یک حرکت عبادی نیست، بلکه کاملاً راهبردی است. هرچند در اسلام، تاکتیک هم معنا دارد؛ مثل «کَرٌّ و فَرٌّ» در جنگ‌ها اما در بحث حج، آنچه مهم است، نگاه راهبردی و قرآنی است که امام خمینی(ره) هم بر همان اساس سخن گفتند.

انتهای پیام