حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدکاظم رجایی رامشه، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره رویکرد امام راحل به مفهوم پیشرفت و توسعه گفت: امام خمینی(ره) اساساً الگوی توسعه غربی را متحول کرد؛ واقعیت آن است که الگوی توسعه غربی مبتنی بر تشدید انگیزه‌های مادی و حرص و ولع بیشتر است اما امام (ره) درست نقطه مقابل آن را برگزید و راهبرد خود را بر مبنای انسان‌سازی، تهذیب نفس و مردمی‌سازی بنا نهاد.

وی ادامه داد: امام سه راهبرد کلیدی برای پیشرفت داشت که یکی از مهم‌ترین آن‌ها انسان‌سازی بود؛ چون عامل اصلی رشد و توسعه، نیروی انسانی است. نیروی انسانیِ تربیت‌شده در همه عرصه‌ها اعم از اقتصادی، سیاسی، امنیتی، حقوقی، قضایی، مدیریتی و علمی، می‌تواند تحول‌آفرین باشد.

این استاد اقتصاد اسلامی با تأکید بر اینکه راهبرد کلان امام تهذیب نفس و ساختن انسان صالح بود، گفت: امام جوانان را تربیت و متحول و آنان را وارد عرصه‌های مختلف کرد. وقتی انسان به خودسازی برسد، ایمان و تقوا در جامعه گسترش می‌یابد و به دنبال آن بهره‌وری نیز افزایش می‌یابد. البته تعبیر بهره‌وری برای انسان ایمانی شاید تعبیر دقیقی نباشد، تعبیر درست‌تر فرهنگ و حرکت جهادی است.

رجایی افزود: حرکت جهادی یعنی انسان با چند برابر انگیزه کار می‌کند و کار خود را عبادت می‌داند. وقتی کار به نیت عبادت انجام شود، ثمره‌اش هم در دنیا و هم در آخرت دیده می‌شود و این یعنی انسان با انگیزه مضاعف وارد عمل می‌شود که نتیجه‌اش نیز چند برابر خواهد بود.

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) با اشاره به تجربه عینی فرهنگ جهادی در دوران دفاع مقدس اظهار کرد: در میدان جنگ، توان نیروی رزمنده مجاهد ما چند برابر دشمن بود. من خودم در سوسنگرد بودم؛ تجهیزاتمان در گردان علم‌الهدی محدود به دو آرپی‌جی بود که یکی از آن‌ها هم معیوب بود. با این حال، ما در برابر انبوه نیروهای دشمن ایستادیم. حتی در تأمین مهمات صرفه‌جویی می‌کردیم و بعضی گلوله‌ها را برای روز مبادا نگه می‌داشتیم اما دشمن از غروب تا نیمه‌شب، به‌صورت مداوم آتش می‌ریخت.

امام با تهذیب نفس حرکت جهادی پدید آورد

رجایی افزود: امام با تکیه بر تهذیب نفس و تربیت انسان مؤمن، حرکت جهادی را در جامعه پدید آورد که این حرکت، توان نیروی انسانی را چند برابر می‌کرد. وقتی نیروی انسانی متحول شود، بهره‌وری سرمایه نیز افزایش می‌یابد، زیرا امکانات به بهترین شکل مورد استفاده قرار می‌گیرند و رشد اقتصادی حاصل می‌شود.

وی ادامه داد: جامعه‌ای که ایمانی شد، نهادها و ساختارهایش نیز متحول می‌شود. امام به‌دنبال همین هدف، نهادهایی چون جهاد سازندگی را تأسیس کرد. امام با تربیت توحیدی و انسان‌سازی، مردم را وارد عرصه‌های مختلف ساخت‌وساز کشور کرد؛ از جمله در عرصه امنیت، مردم را به جبهه‌ها فراخواند.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) افزود: امام به ارتشی که تا پیش از انقلاب، تفنگش به سمت مردم بود، اعتماد کامل نکرد، هرچند در میان آن‌ها انسان‌های ارزشمندی هم وجود داشتند. امام با الگویی برگرفته از پیامبر(ص)، به سمت مردم رفت و مشارکت آنان را مبنای دفاع و سازندگی قرار داد. او نه صرفاً به مشارکت، بلکه به «معیت» مردم اعتقاد داشت؛ یعنی با مردم یکی شده بود، درد مردم را احساس می‌کرد و چنان نزدیک به آن‌ها بود که گویی یک واحد کامل و یگانه را با آنان تشکیل می‌داد.

ذکر خاطره‌ای از ساده‌‎زیستی امام(ره)

رجایی با اشاره به خاطره‌ای از زندگی ساده امام خمینی(ره) یادآور شد: در خاطرات حاج احمد آقا آمده است که وقتی امام را از قم به تهران آوردند، ابتدا در ساختمانی مستقر شد که دیوارهایش سنگ‌کاری شده بود. امام فرمودند: «من حتی یک شب هم اینجا نمی‌خوابم. همین امشب باید من را جابجا کنید». سپس امام به خانه‌ای بسیار ساده در جماران رفتند؛ جایی با دو اتاق کوچک، یک حیاط کوچک و یک حسینیه، و همانجا را برای زندگی برگزیدند. این سبک زندگی امام بود؛ زندگی در سطح فقرا تا هیچ فقیری احساس غربت و تحقیر نکند.

وی تأکید کرد: این سبک زیست و نگاه مردم‌محور، همان راهبرد دوم امام بعد از انسان‌سازی است که من آن را «مردمی‌سازی» می‌نامم، نه صرفاً مشارکت مردمی. مردم نه‌فقط در کنار دولت بلکه در معیت و همراهی حقیقی با آن بودند. امام به قدرت مردم باور داشتند و آن را به‌کار گرفتند.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: امروز نیز اگر می‌خواهیم مشکلات بزرگی مانند بحران مسکن را حل کنیم، باید به همین مدل رجوع کنیم. امام برای حل مسئله مسکن، به جای ارجاع مستقیم به وزارتخانه‌ها، حساب‌هایی مانند «حساب ۱۰۰» را افتتاح کردند و از ائمه جماعات خواستند که افراد مطمئن را در محله‌ها شناسایی کرده و با همکاری کارشناسان، مردم را وارد عرصه ساخت مسکن کنند.

وی با اشاره به ضرورت بازگشت به این الگو اظهار کرد: این همان الگویی است که می‌تواند کشور را از بسیاری مشکلات برهاند. متأسفانه در برنامه‌های توسعه‌ای دولت‌ها، همواره گفته می‌شود که پول نداریم؛ در حالی‌که سرمایه اصلی، قدرت مردم است. اگر در مسیر انسان‌سازی حرکت کنیم و مردم را وارد میدان کنیم، همان‌گونه که در راهپیمایی اربعین شاهد هستیم که میلیون‌ها انسان صالح با بهترین امکانات مسیر نجف تا کربلا را مدیریت می‌کنند، می‌توانیم طرح‌هایی بزرگ مانند ساخت جاده یا ریل پرسرعت را هم با همراهی مردم پیش ببریم.

راهبرد پیشرفت اقتصادی از منظر بنیانگذار انقلاب

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) گفت: راهبرد امام در پیشرفت اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، ابتدا بر انسان‌سازی و سپس بر مردمی‌سازی استوار بود؛ الگویی که برگرفته از سیره پیامبر اکرم(ص) است و امروز نیز همچنان کارآمد و حیاتی است.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با تأکید بر سبک مدیریتی پیامبر اکرم(ص) و امام خمینی(ره) گفت: پیامبر با «تربیت انسان صالح» و «مردمی‌سازی تصمیمات»، بحران‌هایی مانند مسکن و اشتغال را به سادگی و با سرعت حل می‌کرد. پیامبر(ص) برای حل معضل سکونت مهاجرین در مدینه، با استفاده از یک عقد اخوت ساده میان مهاجر و انصار، مشکل مسکن را حل کرد. تنها با یک دستور: «برادرت را به خانه‌ات ببر»، مسئله سکونت چند صد نفر با کمترین امکانات، ولی بیشترین اثر اجتماعی حل شد. پیامبر هیچ نهادی تأسیس نکرد، بلکه مردم را با تربیت توحیدی آماده کرد.

رجایی با ذکر مثالی از قدرت مشارکت مردم در موضوعات اقتصادی گفت: این مدل در حل معضلات کلان اقتصادی هم قابل استفاده است. مثلاً برای اجرای طرح ریل پرسرعت تهران–مشهد، نیازی به بودجه دولتی نیست، بلکه می‌توان با مردمی‌سازی پروژه، هر استان را موظف کرد ۳۰ کیلومتر مسیر را بسازد. مردم اگر وارد عرصه شوند، معجزه می‌کنند، اما دولت باید مسیر را باز کند.

وی با انتقاد از سیاست‌های محدودکننده زمین در کشور تأکید کرد: پیامبر زمین را به مهاجران واگذار می‌کرد مشروط به ایمان و احیا. اگر احیا نمی‌شد، زمین پس گرفته می‌شد اما امروز در جمهوری اسلامی بزرگ‌ترین ظلم به جوانان این است که درهای استفاده از زمین را بسته‌ایم. زمین‌هایی که هیچ گیاهی در آن‌ها نروییده، به بهانه محیط زیست یا مسائل دیگر، به مردم واگذار نمی‌شود.

این استاد اقتصاد اسلامی یادآور شد: طبق نص قرآن، زمین برای انسان آفریده شده و انفال ملک مردم است. امام و پیامبر از این سرمایه الهی برای ساخت جامعه استفاده کردند اما امروز دستگاه‌های دولتی، به‌ویژه وزارت راه و شهرسازی، مانع استفاده مردم از این حق طبیعی شده‌اند. اگر فقط زمین را آزاد کنیم، بدون هزینه، مشکل مسکن و اشتغال قابل حل است. چرا باید جوان ما سال‌ها دنبال مجوز برای یک قطعه زمین بدود؟ این ظلم است. ما قدرت را به نهادهایی داده‌ایم که از اصل مأموریت خود منحرف شده‌اند.

به جای الگو گرفتن از امام (ره) به دنبال صندوق‌ بین‌المللی پول هستیم

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه ما به‌جای الگو گرفتن از پیامبر و امام، به سراغ صندوق بین‌المللی پول می‌رویم، تصریح کرد: صندوق بین‌المللی پول دست‌نشانده خزانه‌داری آمریکاست. اینکه ما بر اساس توصیه‌های آن‌ها ارز را رها کنیم، بازار را آزاد کنیم و جوانان‌مان را به دانشگاه‌های غربی بسپاریم تا بعداً همان‌ها مغزهای تربیت‌شده ما را مدیریت کنند، از بزرگ‌ترین خطاهای راهبردی ماست.

وی گفت: امام (ره) الگوبرداری از پیامبر (ص) را به میدان آورد و آن را احیا کرد. پیامبر (ص) برای حل معضلات اقتصادی، از مردم، زمین و ایمان بهره گرفت. مدل پیامبر (ص) در حل بحران مسکن، اشتغال و اداره جامعه در شرایط دشوار، باید به مدل غالب جمهوری اسلامی تبدیل شود، نه توصیه‌های فریدمن و تئوری‌های اقتصادی صهیونیستی.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه زمین بیش از ۶۰ درصد قیمت مسکن را تعیین می‌کند، گفت: اگر فقط اجازه داده شود که مردم از زمین‌های بلااستفاده بهره‌برداری کنند، دولت لازم نیست هیچ پولی برای ساخت مسکن هزینه کند. همین الگوی پیامبر بود که امام خمینی(ره) نیز از آن بهره گرفت و جهاد سازندگی را بر همین اساس راه‌اندازی کرد.

وی ادامه داد: امام علاوه بر جهاد سازندگی، کمیته امداد را برای محرومان راه‌اندازی کرد تا فقر از کشور ریشه‌کن شود اما در ادامه راه، از اندیشه امام (ره) و روش پیامبر (ص) فاصله گرفتیم و امروز با وجود منابع عظیم، فقر همچنان پابرجاست. متأسفانه اگر کسی بخواهد تدابیر پیامبر را در اقتصاد اجرا کند، آن را دانش‌بنیان نمی‌دانند! درحالی‌که اگر به مدل بودجه‌ریزی پیامبر نگاه کنیم، اصلاً مفهومی به نام کسری بودجه وجود نداشت؛ بلکه با همراه‌سازی مردم و حذف هزینه‌های زائد، اداره جامعه ممکن می‌شد.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: امام خمینی(ره) در برابر فشار برخی گروه‌ها برای استفاده از اسلحه، مقاومت کرد و مسیر انسان‌سازی را برگزید. او جوان‌ها را تربیت کرد، قدرت آنها را به قدرت لایزال الهی پیوند زد و با همین تربیت توحیدی، انسان‌هایی ساخت که امروز الگوی مقاومت در یمن و منطقه‌اند.

وی ادامه داد: آمریکایی که خود را ابرقدرت می‌داند، امروز در مقابل یمن زانو زده است. این نتیجه همان انسان‌سازی مبتنی بر ایمان است که پیامبر و امام خمینی(ره) انجام دادند و ما امروز باید به آن برگردیم. باید در گام اول روی تربیت توحیدی و در گام دوم بر مشارکت مردم در تولید سرمایه‌گذاری کرد اما متأسفانه، سیاست‌گذاران مسیر تولید را بسته‌ و راه سفته‌بازی را باز کرده‌اند.

رجایی در پایان تأکید کرد: نفرین بر کسانی که با رهاسازی نرخ ارز، زمینه سوداگری و سفته‌بازی را فراهم می‌کنند. نفرین بر آن دستگاه‌هایی که با ممانعت از بهره‌برداری مردم از زمین، مانع ازدواج، مسکن و امید در جوانان شده‌اند. باید از این تقابل با اندیشه امام (ره) و پیامبر (ص) دست برداریم. بازگشت به الگوی پیامبر (ص) در اقتصاد، مسکن، تربیت، جهاد و بودجه‌ریزی، تنها راه نجات کشور است.

گفت‌وگو با سعید امینی

انتهای پیام