**ایران و سیاست عدم تعهد پس از انقلاب اسلامی**

breadcrumbs: هم میهن، داود دشتبانی، ایران، انقلاب اسلامی، سیاست خارجی، جنبش عدم تعهد، روسیه، چین، سنتو، م_palce_

پس از انقلاب اسلامی سال 1979، ایران با اعلام موضع «نه شرقی، نه غربی»، هدف خود را در ترسیم یک سیاست خارجی مستقل و متمایز از فضای دوقطبی جنگ سرد مشخص کرد. این تغییر نسبت به سیاست خارجی رژیم شاه که در بلوک کشورهای هوادار غرب قرار داشت و عضو اتحادیه نظامی سنتو بریتانیا و آمریکا بود، مطرح شد. با این تغییر، دولت موقت انقلابی ایران خروج از پیمان‌های پیشین و عضویت در جنبش عدم تعهد را اعلام کرد.

در طی دهه‌های بعدی، جمهوری اسلامی ایران تلاش کرد تا خود را بخشی از جنبش عدم تعهد تعریف کند، اما با تغییرات در چشم‌انداز جهانی و الزامات اقتصادی داخلی، به تدریج رویکردهای آشتی‌جویانه‌تری با کشورهای فراتر از این جنبش را به رسمیت شناخت. به‌ویژه، تلاش‌های برای تقویت روابط خود با قدرت‌های شرق، به‌ویژه روسیه و چین، افزایش یافت. این تلاش‌ها منجر به توافق‌های بین‌المللی مهمی نظیر توافق برجام در سال 2015 و پیمان‌های همکاری 20 ساله با روسیه و چین شد.

**تاریخ عدم تعهد از برداشت‌های مصدق تا جنبش عضوی**

مuhanmمد مصدق، با سیاست معروف به موازنه منفی، به عنوان آغازگر انقلاب عدم تعهد در ایران محسوب می‌شود. این سیاست در دهه پنجاه میلادی، به‌ویژه پس از جنبش ملی‌سازی صنعت نفت در ایران، شکل گرفت. با وجود شکست این حکومت، سیاست عدم تعهد توسط کشورهای در حال توسعه پیگیری شد و به شکل‌گیری جنبش عدم تعهد منجر شد.

اصطلاح عدم تعهد در سال 1953 در سازمان ملل متحد ایجاد شد. نهرو این اصطلاح را در سال 1954 در کلمبو سریلانکا مجدداً به کار برد و پنج اصل همزیستی مسالمت‌آمیز را به عنوان اساس روابط میان چین و هند توصیف کرد. این اصول بر احترام متقابل، عدم تجاوز، عدم مداخله، برابری و همزیستی مسالمت‌آمیز تأکید داشتند.

**توسعه‌ی جنبش عدم تعهد**

جنبش عدم تعهد پس از جنگ کره، به عنوان تلاشی برای خنثی کردن فضای دوقطبی جنگ سرد تأسیس شد. کنفرانس بانکوک در سال 1955 یکی از نقاط بارز توسعه این جنبش بود، که 29 کشور آسیایی و آفریقایی حاضر شدند و تمایل خود به بی‌نظمی‌پذیری در جهان را اعلام کردند. در سال 1961، جنبش رسمی شد و در بلگراد با حضور رهبرانی از یوگسلاوی، هند، مصر، و غنا تأسیس شد.

** phéisory اهداف و خواسته‌های جنبش**

هدف اعلامیه هاوانا در سال 1979 بر تضمین استقلال ملی، حاکمیت، تمامیت ارضی و امنیت کشورهای عدم تعهد در مبارزه با امپریالیسم و استعمار تأکید کرد. جنبش، که تقریباً دهم سازمان ملل را تشکیل می‌دهد، توانست به دستاوردهای مهمی دست یابد، از جمله تحریم‌های بین‌المللی علیه آپارتاید آفریقای جنوبی.

**چالش‌های پس از جنگ سرد**

پایان جنگ سرد در سال 1991 تأثیر قابل توجهی بر جنبش عدم تعهد گذاشت. این جنبش تلاش کرد تا خود را در سیستم جهانی جدید ترویج کند، اما با وجود توانایی‌های اساسی، برخی از اعضای برجسته‌اش مانند یوگسلاوی تجزیه شدند و علایق برخی اعضا با کشورهای توسعه‌یافته افزایش یافت.

**ایران در جنبش عدم تعهد**

ایران، پس از انقلاب، با شرکت در اجلاس هاوانا در سال 1979 به عضویت جنبش عدم تعهد پیوست. در اجلاس‌های مختلف، ایران با مقامات سطح بالا به طور فعال شرکت کرد و در برخی از مسائل مهم، از جمله برنامه هسته‌ای، حمایت جنبش را به دست آورد. شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران در سال 1391 برگزار شد، که با حضور نمایندگان از بیش از 100 کشور و دبیرکل سازمان ملل متحد برگزار شد.

**چالش‌های معاصر جنبش عدم تعهد**

هرچند جنبش در نقاط مختلف جهان اثر مثبتی داشته، اما پس از جنگ سرد، با مشکلات داخلی به شدت مواجه شد. واگرایی هدف‌ها و روابط ناهمخوانانه بین اعضای برخی از کشورها، مانند ایران و عراق، نیز از دلایل تضعیف این جنبش بود. به‌ویژه، پس از پایان دوران دو قطبی، نیازهای کشورهای عضو برای ایجاد روابط با کشورهای توسعه‌یافته شده است. با این حال، اندونزی همچنان به عنوان میزبان مرکزی جنبش و فعال است و جنبش به عنوان-platform برای همکاری‌های دوستانه بین کشورهای جنوبی ادامه دارد.

**آینده‌ی جنبش عدم تعهد**

ایران، نیازمند برقراری روابط با قدرت‌های بزرگی مانند چین و روسیه، به تدریج سیاست نگاه به شرق را به اصول سیاست خارجی خود اضافه کرده است. همچنین، در برخی موارد، تلاش کرده است تا روابط خود با کشورهای غربی را احیا کند، اما رویکرد اصلی آن همچنان بر پایه‌های جنبش عدم تعهد و همکاری با کشورهای جنوبی است.