رویداد۲۴| مردخای وانونو، تکنسین سابق هسته‌ای و فعال صلح اسرائیلی است که در سال ۱۹۸۶ جزئیات مهمی از برنامه هسته‌ای سری اسرائیل را در رسانه‌های بریتانیا فاش کرد. این افشاگری که او با انگیزه مخالفت با سلاح‌های کشتار جمعی انجام داد، یکی از جنجالی‌ترین افشاگری‌های دوران مدرن در زمینه سلاح‌های هسته‌ای محسوب می‌شود و پیامد‌های سیاسی، حقوقی و انسانی گسترده‌ای برای او و جامعه جهانی به دنبال داشت.
بیوگرافی مردخای وانونو
وانونو زاده ۱۴ اکتبر ۱۹۵۴ در مراکش متولد شد، دومین فرزند از ۱۱ فرزند خانواده‌ای یهودی ارتدوکس بود که در محله یهودی‌نشین شهر زندگی می‌کردند. خانواده او پس از مدتی اقامت در فرانسه، در دهه ۱۹۶۰ به اسرائیل مهاجرت کردند و در شهر بئرشبع مستقر شدند، شهری که در آن زمان شرایط سخت و محرومیت‌های فراوانی داشت. دوران کودکی او در محیطی مذهبی و نسبتاً فقیر سپری شد. تحصیلات ابتدایی خود را در مدارس مذهبی گذراند، اما به تدریج فاصله گرفتن از اعتقادات یهودی را آغاز کرد.
خدمت نظامی وانونو
مردخای وانونو تحصیلات متوسطه خود را در مدارس مذهبی و پس از آن در دبیرستان یشیوا به پایان رساند و سپس به خدمت نظامی در ارتش اسرائیل فراخوانده شد. او در جنگ یوم کیپور (۱۹۷۳) به عنوان مهندس رزمی شرکت داشت و پس از آن از ارتش به افتخار مرخص شد. سپس در دانشگاه تل‌آویو به تحصیل در رشته فیزیک پرداخت، اما به دلیل شرایط مالی و مشکلات تحصیلی، تحصیلات خود را نیمه‌کاره رها کرد.
ورود مردخای وانونو به مرکز تحقیقات هسته‌ای نگب
در سال ۱۹۷۶، وانونو در مرکز تحقیقات هسته‌ای نگب واقع در صحرای نگب جنوب اسرائیل مشغول به کار شد؛ مرکزی که به طور گسترده به توسعه و ساخت سلاح‌های هسته‌ای اسرائیل اختصاص یافته است. این مرکز از دید جامعه جهانی و نهاد‌های اطلاعاتی کشورها، قلب برنامه هسته‌ای سری اسرائیل به شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید: دیوید بارنیا کیست؟ | رئیس موساد و مرد پشت پرده مخوف‌ترین عملیات‌ها
وانونو به عنوان تکنسین و مدیر شیفت در این مرکز فعالیت می‌کرد و دسترسی نسبتا گسترده‌ای به اطلاعات فنی و حساس داشت. او آموزش‌های تخصصی در زمینه فیزیک، شیمی، ریاضیات و ایمنی دریافت کرد و با فضای کاری پیچیده و سری این مرکز به خوبی آشنا شد.
فعالیت‌های سیاسی مردخای وانونو
در طول سال‌های کاری‌اش، دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی وانونو دچار تحول شد. او به شدت مخالف جنگ لبنان ۱۹۸۲ بود و تلاش کرد از شرکت در عملیات‌های نظامی خودداری کند. همچنین به حقوق برابر برای عرب‌های اسرائیل اهمیت می‌داد و گروه‌هایی را با هدف پیشبرد صلح تشکیل داد.
این تغییرات سیاسی و اجتماعی همراه با احساس تبعیض نژادی به دلیل اصالت مراکشی‌اش باعث شد که وانونو به نقد جدی سیاست‌ها و ساختار‌های قدرت در اسرائیل بپردازد.
وانونو به تدریج تصمیم گرفت که اسرار برنامه هسته‌ای اسرائیل را افشا کند. او به طور مخفیانه یک دوربین وارد مرکز نگب کرد و ۵۷ عکس از تأسیسات و فرآیند‌های مربوط به ساخت سلاح‌های هسته‌ای گرفت. پس از ترک شغلش در اکتبر ۱۹۸۵، وانونو به سفر‌های طولانی پرداخت و در نهایت در سال ۱۹۸۶ به خارج از اسرائیل رفت.
افشاگری وانونو
در سال ۱۹۸۶، وانونو در گفت‌و‌گو با روزنامه انگلیسی “ساندی تایمز” اطلاعات و عکس‌های خود را درباره برنامه هسته‌ای اسرائیل منتشر کرد. گزارش این روزنامه افشاگرانه، جزئیات فنی و گسترده‌ای از ظرفیت تولید سلاح‌های هسته‌ای در اسرائیل را فاش کرد که تاکنون به صورت رسمی هیچ کشوری آن را تأیید نکرده بود.
دولت اسرائیل که از این افشاگری به شدت آسیب دید، با همکاری سازمان اطلاعات موساد عملیات پیچیده‌ای را برای بازگرداندن وانونو به کشور آغاز کرد. او ابتدا در لندن تحت مراقبت بود، سپس با فریب یکی از مأموران موساد که با نام مستعار “سیندی” وانونو را به سفر به رم دعوت کرد، وانونو در ایتالیا ربوده و به صورت مخفیانه به اسرائیل منتقل شد.
محاکمه مردخای وانونو
وانونو در اسرائیل در دادگاهی سری به اتهام خیانت و جاسوسی محاکمه شد و به ۱۸ سال زندان محکوم گردید. بخش قابل توجهی از دوران حبس وی (بیش از ۱۱ سال) در انفرادی بود، در حالی که چنین مجازاتی در قانون مجازات اسرائیل وجود ندارد و توسط دادگاه صادر نشده بود.
وانونو بار‌ها اعتراض به شرایط زندان و شکنجه‌های روانی و جسمی خود کرد و گفت که شکنجه‌هایش بخشی از تلاش برای نابود کردن روح و روانش بوده است. وی همچنین به مذهب مسیحیت گروید و معتقد است که اگر این تغییر دین صورت نمی‌گرفت، شرایطش بهتر می‌شد.
وانونو در سال ۲۰۰۴ پس از تحمل ۱۸ سال زندان آزاد شد، اما آزادی‌اش مشروط به محدودیت‌های شدید بود. این محدودیت‌ها شامل ممنوعیت خروج از کشور، منع تماس با اتباع خارجی بدون مجوز، محدودیت در استفاده از تلفن و اینترنت، و مقررات سختگیرانه برای محل اقامت و ملاقات‌ها بود.
او چندین بار به خاطر نقض این محدودیت‌ها بازداشت و مجازات شد. سازمان‌های حقوق بشری همچون عفو بین‌الملل وانونو را “زندانی وجدان” نامیده و خواستار آزادی بی‌قید و شرط وی شده‌اند.
بازتاب بین‌المللی بازداشت مردخای وانونو
در سطح جهانی، وانونو به عنوان یک افشاگر برجسته شناخته می‌شود و از سوی برخی به عنوان قهرمان دوران هسته‌ای ستایش شده است. دانیل السبرگ، افشاگر معروف آمریکایی، او را «قهرمان برجسته عصر هسته‌ای» خوانده است. همچنین در سال ۱۹۸۷ جایزه «حق زندگی» (Right Livelihood Award) به خاطر شجاعت و فداکاری‌اش در افشای برنامه هسته‌ای اسرائیل به او تعلق گرفت.
در مقابل، دولت اسرائیل او را به خیانت و جاسوسی متهم کرده و نامش را لکه‌ای بر تاریخ خود می‌داند.
پس از آزادی، وانونو چندین بار درخواست پناهندگی از کشور‌های اروپایی مانند نروژ و سوئد کرد که با دلایل سیاسی و قانونی رد شد. او هم‌اکنون در شرایطی نامعلوم و تحت فشار‌های امنیتی و قضایی زندگی می‌کند.
در سال‌های اخیر، او ازدواج کرده و بار‌ها تلاش کرده تا محدودیت‌های آزادی بیان و رفت و آمد خود را بردارد، اما تا امروز این تلاش‌ها نتیجه چندانی نداشته است.
او به‌رغم تحمل سال‌ها زندان و محدودیت‌های گسترده، همچنان به دفاع از دیدگاه‌های خود ادامه می‌دهد و نماد مقاومت در برابر برنامه‌های هسته‌ای سری و عدم شفافیت دولت‌ها باقی مانده است.
source