رویداد۲۴| سفیر اسبق ایران در روسیه با بیان اینکه روسیه طبق منافعش، روابط خود با دیگر کشورها را بر روابط با ما ترجیح می‌دهد، گفت: اگر روسیه بخواهد بین حمایت از ما و اسرائیل یکی را انتخاب کند، قطعا انتخابش اسرائیل خواهد بود. 

نعمت‌الله ایزدی در گفت‌وگویی با اشاره به انفعال روسیه در قبال تجاوز اسرائیل به ایران علی‌رغم کمک‌های جمهوری اسلامی به این کشور در جنگ اوکراین، اظهار کرد: فکر نمی‌کنم ما توافقات نظامی با روسیه و کمک به آن در جنگ اوکراین را به دریافت کمک‌های متقابل و حمایت در مواقع حساس مشروط کرده باشیم، زیرا اساسا روسیه چنین شرطی را نمی‌پذیرد. از نظر روس‌ها، ایران کشوری غیر قابل پیش‌بینی است و طبیعتا آنان در قبال چنین کشوری، تعهدی را نمی‌دهند که در مواقع بحرانی، منافع‌شان را به خطر اندازد. 

وی با بیان اینکه بنابراین ما باید توافقات نظامی خود با روسیه را صرفا در چهارچوب قراردادهای تجاری ببینیم، افزود: روس‌ها نیز از ابتدا همین دیدگاه را به تعاملات نظامی با ما داشته‌اند. شاید بتوان گفت شروع این تعاملات، سال ۶۸ و به دنبال سفر مرحوم هاشمی رفسنجانی به شوروی بود. از همان زمان، روس‌ها توافقات نظامی خود با ما را تنها محدود به چهارچوب‌های تجاری می‌دیدند، نه اینکه اگر زمانی جنگی علیه ایران رخ داد و گرفتار شدیم، کمک خاصی به ما کنند. اگر ما با نگاهی غیرتجاری، در جنگ اوکراین به روسیه کمک کردیم، مرتکب خطا شده‌ایم.

سفیر اسبق ایران در روسیه ادامه داد: ما حق داریم به هر کشوری که می‌خواهیم، سلاح بفروشیم، اما اگر به این کار به چشم یک همکاری سیاسی و راهبردی نگاه کنیم، اشتباه کرده‌ایم، زیرا روسیه چنین نگاهی به ما ندارد. اگر ما به روس‌ها می‌گفتیم تنها به شرط کمک متقابل در زمان بحران حاضر به ارسال تسلیحات برای آنان هستیم، قطعا قبول نمی‌کردند. در ۸ سال جنگ با عراق نیز دیدیم که اگرچه شوروی با تمام توان به عراق کمک می‌کرد، اما کمک‌هایش به ما بسیار مختصر بود. 

ایزدی با بیان اینکه روسیه طبق منافعش، روابط خود با دیگر کشورها را بر روابط با ما ترجیح می‌دهد، عنوان کرد: اگر روسیه بخواهد بین حمایت از ما و اسرائیل یکی را انتخاب کند، قطعا انتخابش اسرائیل خواهد بود. در جنگ اخیر نیز دیدیم گذشته از کمک نظامی، روس‌ها حتی کمک سیاسی هم به ما نکردند. روسیه حتی برای حفظ وجهه بین‌المللی خودش و تأثیر گذاری بر روند جنگ هم که شده، میانجی‌گری خاصی بین ما و رژیم صهیونیستی انجام نداد. این در حالی است که در زمان حمله آمریکا به عراق که کشوری نزدیک به روسیه محسوب می‌شد، نماینده ویژه این کشور ۲، ۳ بار از طریق ایران وارد عراق شد تا وضعیت آن را بررسی کند، اما در زمان جنگ ۱۲ روزه، هیچ اقدام مشابهی در قبال ایران انجام نداد. 

وی همچنین با اشاره به اینکه روسیه علی‌رغم پایبندی به تعهدات نظامی خود در برابر ایران، اخیرا قرارداد فروش سوخو۳۵ و سوخو۵۷ به هند را امضا کرده است، گفت: روسیه دو هدف اصلی را از این قرارداد دنبال کرد؛ نخست اینکه بتواند در چهارچوب رقابت خود با آمریکا، بازار هند را در دست گیرد و دوم هم اینکه از هند به عنوان ابزاری برای بده‌وبستان خود با آمریکا استفاده کند. اما چنین مزایایی در رابطه با ایران وجود ندارد، زیرا روس‌ها تصور می‌کنند که ما گزینه دیگری غیر از آنان نداریم و تحت هر شرایطی، به سمت‌شان خواهیم رفت و اگر بخواهند به ما کمک می‌کنند و اگر نخواهند هم کمک نمی‌کنند. این مسأله ناشی از عدم وجود توازن در سیاست خارجی ما می‌شود. ما باید سهم هر کشوری در سیاست خارجی خودمان را تعریف کنیم تا نه روسیه، نه چین و نه هیچ کشور دیگری این طور تصور نکند که تنها مامن و نقطه اتکای ماست. 

این دیپلمات سابق در مقایسه رویکرد چین نسبت به ایران با رفتار روسیه در قبال ما، بیان کرد: بر خلاف روسیه، روابط ما با چین بیشتر از اینکه سیاسی باشد، رنگ و بوی اقتصادی دارد. ظرفیت‌های چین و نیازهایی که این کشور به ایران دارد، ما را بسیار به یکدیگر نزدیک کرده است. اکنون هم خریدار عمده نفت ما چین است و هم ما بخش مهمی از نیازهای خود را از این کشور تأمین می‌کنیم. البته این نیز ناشی از عدم وجود توازن در سیاست خارجی ما می‌شود‌‌. در گذشته این طور نبوده که تنها چین یا روسیه در ایران فعالیت اقتصادی داشته باشند، کما اینکه بسیاری از زیرساخت‌های اقتصادی ما که مربوط به قبل انقلاب است، از اروپا آمده، اما چون ما به تدریج روابط با سایر کشورها را از دست دادیم، اکنون چین شریک اول تجاری‌مان شده است.

ایزدی با بیان اینکه چین نمی‌تواند تمام نیازهای اقتصادی ما را تأمین کند، افزود: زیرا اساسا این کشور به دنبال خرید نفت ارزان و فروش کالای گران است و لذا تمام کشورهایی که دارای رابطه اقتصادی با چین هستند، سعی کرده‌اند به شرکای اقتصادی خود تنوع دهند تا روحیه انحصارطلبی این کشور آن‌ها را زمین نزند. اگر روزی چین تصمیم بگیرد روابط اقتصادی خود با ما را قطع کند، دچار چالش‌های جدی خواهیم شد، زیرا شریک خاص دیگری نداریم. به منظور تنوع‌بخشی در همکاری‌های اقتصادی، کره جنوبی، ژاپن و کشورهای اروپایی نیز می‌توانند جزو شرکای اصلی اقتصادی ما باشند. 

وی با بیان اینکه ایران کشوری انزواطلب نیست، گفت: اساسا موقعیت استراتژیک و سابقه تاریخی ما به گونه‌ای است که نه می‌توانیم و نه می‌خواهیم که انزواطلب باشیم، اما ما باید از منزوی شدن هم جلوگیری کنیم. این امر در گرو تعریف رابطه‌ای معقول و متوازن با تمام دنیاست. اینکه دنیا را به دو دسته خوب و بد تقسیم کنیم و فرض‌مان هم این باشد که هر کشوری که به دنبال منافع خود باشد بد است، از اساس غلط است، زیرا تمام کشورها به دنبال منافع حداکثری خود هستند. 

سفیر اسبق ایران در روسیه ادامه داد: در طی ۴۶ سالی که از عمر جمهوری اسلامی می‌گذرد، روابط‌مان با آمریکا عملا خصمانه بوده، با اروپا نوسان داشته و با کشورهای منطقه و همسایگان هم که ثابت نبوده است. چنین شرایطی ما را به سمت انزوا سوق داده است. باید به صورت منطقی ببینیم چه مشکلی در روابط ما با این کشورها وجود داشته که کار به اینجا کشیده است. به عنوان مثال، سال‌ها روابط ما و مصر به خاطر نام یک خیابان دچار مشکل بوده که اخیرا رفع شد. چالش‌های ما با تمام دیگر کشورها نیز نیاز به چنین ریشه‌یابی‌ای دارد و باید ببینیم اگر مشکل از سمت ماست که خودمان را اصلاح کنیم و اگر هم از سمت طرف مقابل است که با آن به گفت‌وگو بنشینیم.

ایزدی اضافه کرد: سیاست خارجی فقط سفر کردن و بیانیه دادن نیست، بلکه مجموعه‌ای از رفتارها طبق قوانین بین‌الملل است که در جهت به حداکثر رساندن منافع و دوری از انزوا انجام می‌شود. اکنون به عنوان گام نخست، باید مشکلات خودمان با همسایگان را حل کنیم و به تدریج به سمت حل اختلافات با کشورهای دورتر گام برداریم. در حالی که ما ظرفیت‌های زیادی را در رابطه به اروپایی‌ها داریم و حتی زمانی سهامدار شرکت‌های آن‌ها بودیم، امروز نگرانیم مکانیسم ماشه را فعال کنند. حتی مشکلات‌مان با آمریکا نیز قابل حل است؛ خصوصا که حضور تعداد بالای اتباع ایرانی در این کشور، یک ظرفیت خیلی خوب در تقویت روابط فی‌مابین محسوب می‌شود. 

وی تأکید کرد: البته این‌ بدین معنا نیست که ما با هر رفتاری از سمت دیگر کشورها کنار بیاییم؛ به عنوان مثال، عراق باید بابت اینکه آسمان خود را علیه ما در اختیار اسرائیل قرار داده بود، پاسخگو باشد. یا اگر ثابت شود که واقعا پهپادهایی از خاک جمهوری آذربایجان علیه کشور ما به پرواز درآمده‌اند، این کشور باید نسبت به این موضوع پاسخ دهد و حتی ما باید حق برخورد متقابل را برای خود محفوظ بدانیم. اما به طور کلی و به غیر از موارد استثنائی این چنینی، باید بنای خود را بر تعامل بگذاریم. اساسا جایگاه ایران به‌ گونه‌ای است ناچار به داشتن یک سیاست خارجی فعال و متوازن هستیم.