رویداد۲۴| با نزدیک‌شدن به پایان دوره ۱۰ ساله قطعنامه ۲۲۳۱، نگرانی‌ها درباره احتمال فعال‌سازی مکانیزم ماشه از سوی سه کشور اروپایی افزایش یافته است. به همین دلیل برخی تحلیلگران پیشنهاد داده‌اند که ایران برای بی‌اثر کردن تهدید ماشه، از برجام یا حتی ان‌پی‌تی خارج شود. اما حقوق‌دانان بین‌الملل در گفت‌و‌گو با فرهیختگان، این سناریو را غیراصولی و غیرکارآمد دانسته‌اند و مذاکره را راه‌حل مؤثرتر برای جلوگیری از ورود پرونده ایران به فصل هفتم منشور ملل متحد معرفی کرده‌اند.
خروج از برجام راه‌حل نیست
به گفته محمدعلی بهمنی‌قاجار، کارشناس حقوق بین‌الملل، خروج ایران از برجام نمی‌تواند مانع فعال‌سازی ماشه شود، زیرا «همه مفاد برجام، از جمله مکانیسم ماشه، در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت درج شده و این قطعنامه الزام‌آور است».
او هشدار داد که حتی اگر ایران از برجام خارج شود، همچنان تحت تعهدات بین‌المللی خواهد بود. وی می‌گوید: «نمی‌توان گفت که، چون ایران از برجام خارج شده، دیگر به قطعنامه ۲۲۳۱ پایبند نیست. این قطعنامه الزام‌آور است و خروج از برجام ما را از دامنه ماشه خارج نمی‌کند.»
بهمنی‌قاجار تأکید کرد که بهترین گزینه ایران مذاکره و تأکید بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای است. به گفته او، ایران باید در قالب NPT و چارچوب برجام، به جهان ثابت کند که اقداماتش قانونی و مطابق حقوق بین‌الملل است. او می‌گوید: «ما بار‌ها تأکید کرده‌ایم که برنامه‌ای جز صلح‌آمیز نداریم. حالا که حملات اخیر آمریکا موجب توقف عملی غنی‌سازی شده، اگر اعلام کنیم فعلاً این فعالیت تعلیق شده، می‌توانیم فشار بین‌المللی را کاهش دهیم و در آینده، دوباره آن را از سر بگیریم.»
خروج از ان‌پی‌تی یا تعلیق همکاری؟
در سوی دیگر، محمد اسماعیلی، کارشناس حقوقی، تأکید کرده که بهترین زمان برای خروج ایران از برجام، همان سال ۱۳۹۷ و هم‌زمان با خروج دولت ترامپ بود. اکنون به‌گفته او، خروج دیرهنگام از برجام، دستاورد ملموسی ندارد. او می‌گوید: «اروپا و آمریکا ایران را هم‌اکنون نیز متهم به عدم پایبندی به برجام می‌کنند. بنابراین، خروج رسمی چیزی را تغییر نمی‌دهد. برعکس، تبعات حقوقی و روانی آن می‌تواند بیشتر باشد.»
اسماعیلی پیشنهاد داد که به‌جای خروج از توافق، تعلیق همکاری با آژانس ادامه یابد. او می‌گوید: «تعلیق فعلی بهتر از خروج است. چون خروج رسمی ممکن است بهانه لازم برای بازگرداندن شش قطعنامه و ورود پرونده ایران به فصل هفتم را فراهم کند.»
مذاکره، تنها مسیر مؤثر
دو حقوق‌دان در این گزارش تأکید کردند که تنها مسیر کم‌هزینه و حقوقی برای ایران، مذاکره است؛ آن‌هم نه مذاکره‌ای خارج از چارچوب، بلکه در همان قالب حقوقی‌ای که برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تعریف کرده‌اند.
بهمنی‌قاجار هشدار داد که «اگر مکانیسم ماشه فعال شود، ایران به عنوان تهدید صلح جهانی تعریف می‌شود و این می‌تواند راه را برای اقدامات خصمانه هموار کند. تنها راه جلوگیری از این وضعیت، تعامل فعال و هوشمندانه است.»
بازوی حقوقی آمریکا یا بازیگر مستقل؟
گزارش فرهیختگان با این تحلیل به پایان می‌رسد که اروپا عملاً بازوی حقوقی فشار آمریکا علیه ایران شده است. از نگاه کارشناسان، اگر ایران بتواند در تعامل با چین و روسیه، از ابزار‌های دیپلماتیک بهره بگیرد، ممکن است مانع فعال‌سازی ماشه شود. اما شرط اصلی این است که از تصمیمات عجولانه مانند خروج از برجام پرهیز کند.
source