رویداد۲۴| حمله هوایی اسرائیل به ایران، نه‌تنها معادلات امنیتی منطقه را تغییر داده، بلکه روند سیاسی مذاکرات هسته‌ای بین ایران و آمریکا را با ابهام روبه‌رو کرده است. در حالی که برخی منابع از ادامه تدارکات برای دور ششم گفت‌و‌گو‌ها در عمان خبر می‌دهند، لحن طرفین به‌شدت تغییر یافته است.

ایران: پاسخ می‌دهیم، اما دیپلماسی زنده است

مقامات ایرانی در واکنش به حمله اسرائیل اعلام کردند که «پاسخ متقابل» قطعی است، اما هم‌زمان از بسته نشدن مسیر دیپلماسی خبر دادند. سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «ما همواره از گفت‌و‌گو استقبال کرده‌ایم، اما تحت فشار و تهدید مذاکره نمی‌کنیم.»

در محافل تحلیلی نیز دست برتر با دیدگاهی است که هدف تهران را در این مرحله حفظ کانال مذاکره برای استفاده از آن در زمان مناسب می‌داند. شاهد این مدعا اظهارات منصور حقیقت‌پور است که به «نامه نیوز» گفته: «با این حمله پنجره دیپلماسی بسته هم نشده باشد، نیمه بسته شد، چون ما هیچ گاه نگفتیم میدان دیپلماسی را ترک می‌کنیم.»

آمریکا: حمایت از اسرائیل، نگاه به مذاکره

در واشنگتن، دولت با لحنی دوگانه سخن می‌گوید. از یک‌سو از اسرائیل حمایت کرده و از سوی دیگر، علاقه‌مندی به گفت‌و‌گو با ایران را انکار نمی‌کند.

«مارکو روبیو»، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی آمریکا طی سخنانی تاکید کرده که حملات اسرائیل یکجانبه بوده و آمریکا در آن مشارکتی نداشته، هرچند که از پیش در جریان این عملیات قرار گرفته بود.

او در بیانیه‌ای گفته: «ما در حملات به ایران دخیل نیستیم و اولویت اصلی ما حفاظت از نیرو‌های آمریکایی در منطقه است. اسرائیل به ما اطلاع داد که این اقدام را برای دفاع از خود ضروری می‌داند.»

خط و نشان ترامپ

موضع دونالد ترامپ که تایید کرده از حمله اخیر اسرائیل مطلع بوده است، نیز بسیار قابل توجه است. ترامپ با لحن و ادبیاتی تند نوشته: «ایران باید پیش از آن‌که چیزی باقی بماند توافق کند. حملات بعدی وحشیانه‌تر خواهند بود.»

او با تأکید بر اینکه برخی از مقاماتی که علیه آمریکا سخن گفته‌اند «دیگر زنده نیستند»، گفته: «تاکنون مرگ و ویرانی زیادی رخ داده، اما هنوز زمانی باقی‌ست تا بتوان این کشتار را متوقف کرد، در حالی که حملات بعدی که از پیش برنامه‌ریزی شده‌اند بسیار وحشیانه‌تر خواهند بود. ایران باید توافق کند، پیش از آنکه چیزی باقی نماند، و آنچه زمانی «امپراتوری ایران» نام داشت را نجات دهد.»

با این حال، او مذاکره با ایران را «بسیار ساده» توصیف کرده و گفته اگر ایران عقب‌نشینی کند، می‌توان توافقی قوی‌تر به‌دست آورد.

این ترکیب از تهدید و تمایل به توافق، پیامی دوگانه به تهران می‌دهد: فشار حداکثری در صورت مقاومت، و امکان توافقی سریع در صورت تسلیم.

پاسخ تهران به این دوگانه، اما روشن و واضح است. ایران بار‌ها گفته که حاضر به مذاکره تحت فشار نیست. حالا هم که حمله‌ای با این شدت صورت گرفته و بسیاری از مقامات ایرانی به شهادت رسیده‌اند، بعید است که کسی حاضر به مذاکره باشد. پیام‌های مسئولان ایرانی از مقام رهبری که گفتند رژیم صهیونیستی باید منتظر مجازات سخت باشد گرفته تا دولت و دیگر سیاسیون شاهد این مدعا است.

رسانه‌ها: سکوتی فعال در مسقط

خبرگزاری‌هایی، چون اکسیوس و رویترز نوشته‌اند که عمان، میزبان مذاکرات، تلاش دارد کانال گفت‌و‌گو را باز نگه دارد. هنوز خبر رسمی از لغو مذاکرات نیامده، اما احتمال تعویق به دلیل فضای ملتهب بسیار بالاست.

المانیتور در تحلیلی نوشته که واشنگتن به دنبال مهار پاسخ نظامی ایران از طریق باز نگه‌داشتن در‌های دیپلماسی است. در مقابل، برخی رسانه‌های اسرائیلی بر این باورند که «توافق با ایران در این شرایط، اشتباه راهبردی است.»

سناریو‌های پیش رو

باید منتظر ماند و دید که ایران چه پاسخ به حملات دیشب نشان داده و کار به کجا می‌رسد. در شرایط فعلی، اما چند سناریو قابل تصور است.

۱. تعویق مذاکرات: در این سناریو مذاکرات به زمانی موکول می‌شود که تنش فروکش کند.

۲. مذاکره محرمانه: مذاکرات بدون اعلام رسانه‌ای در عمان یا قطر دنبال شود.

۳. لغو کامل مذاکرات: اگر واکنش نظامی ایران به حملات اسرائیل شدید باشد، مسیر هرگونه گفت‌و‌گو فعلاً بسته می‌شود.

مسیر دیپلماسی؛ ناهموارتر از همیشه

شرایط پیچیده کنونی نه‌تنها به‌دلیل حمله اسرائیل بلکه به‌واسطه فضای داخلی آمریکا نیز بر سرنوشت مذاکرات سایه افکنده است. از سویی ایران همچنان به ابزار مذاکره به عنوان یک اهرم نگاه می‌کند، و از سوی دیگر آمریکا نیز در تلاش است میان فشار و گفت‌و‌گو تعادل برقرار کند.

اما آن‌چه این بار فضا را متفاوت کرده، بازگشت لحن تند ترامپ و تشدید تهدیدات مستقیم علیه ایران است. به همین دلیل، مسیر دیپلماسی همچنان باز است، اما نه هموار.