رویداد۲۴| بنیامین نتانیاهو اخیراً مدعی شده است « ما در سوریه در حال عملیاتیم و متعهد به حفظ جنوب این کشور به عنوان یک منطقه غیرنظامی هستیم، ما اجازه نخواهیم داد لبنان دومی در مرز ما وجود داشته باشد.» او ادامه داد: «اجازه ایجاد لبنان دومی را در مرزهایمان نخواهیم داد.» 

دروزی‌ها این روزها در کانون درگیری های جنوب روسیه هستند. در روز‌های گذشته، تنش‌ها در استان سویدا در جنوب سوریه به اوج خود رسیده و درگیری‌های خونین میان دروزی‌ها و دولت مرکزی سوریه به رهبری احمد الشرع، موجب نگرانی‌های منطقه‌ای شده است. اسرائیل نیز به‌طور غیرمنتظره‌ای وارد این بحران شده و از دروزی‌ها حمایت کرده؛ حمایتی که این درگیری داخلی را به یک بحران فرامرزی تبدیل کرده است. اما دروزی‌ها که هستند و چگونه به یکی از اقلیت‌های تأثیرگذار و درعین‌حال پررمز و راز خاورمیانه تبدیل شده‌اند؟ این گزارش به معرفی تاریخی، دینی، اجتماعی و سیاسی این قوم می‌پردازد.

دروزی‌ها؛ قومی با ریشه مذهبی

دروزی‌ها، که خود را موحدون (یکتاپرستان) می‌نامند، یکی از جوامع مذهبی و قومی منحصر‌به‌فرد خاورمیانه‌اند. آنها پیروان آیینی‌اند که در قرن یازدهم میلادی، در زمان خلافت فاطمیان در مصر و تحت تأثیر اسماعیلیه به وجود آمد. این آیین به واسطه شخصیت‌هایی، چون الحاکم بامرالله (خلیفه فاطمی)، حمزه بن علی زوزنی و محمد بن اسماعیل درزی پایه‌ریزی شد. هرچند نام این مذهب از درزی گرفته شده، دروزی‌ها معمولاً حمزه بن علی را بنیان‌گذار واقعی آیین خود می‌دانند.

با آغاز فشار‌های مذهبی در مصر، این گروه به مناطق کوهستانی شام، به‌ویژه سوریه و لبنان، مهاجرت کردند و از آن زمان تاکنون، جوامع منسجمی در این مناطق به وجود آورده‌اند. تاریخ مقاومت آنان در برابر قدرت‌های سلطه‌گر از جمله عثمانی، استعمار فرانسه و حتی حکومت‌های محلی، گواهی بر انسجام و استقلال‌طلبی آنهاست. قیام سلطان پاشا الاطرش علیه استعمار فرانسه در سال ۱۹۲۵ نمونه‌ای بارز از نقش آنها در تاریخ معاصر سوریه است.

جغرافیای پراکندگی و ویژگی‌های جمعیتی دروزی ها

دروزی‌ها در کشور‌های مختلفی از جمله لبنان، سوریه، فلسطین اشغالی و اردن ساکن‌اند. در لبنان، آنها حدود ۵.۵ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند و بیشتر در مناطق کوهستانی مانند شوف، حاصبیا و راشیا زندگی می‌کنند. در سوریه، تمرکز اصلی آنها در استان سویدا یا جبل‌الدروز است؛ منطقه‌ای کوهستانی با هویتی مستقل و استراتژیک.

در فلسطین اشغالی، دروزی‌ها حدود ۱.۶ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دهند و برخلاف دیگر اعراب اسرائیل، مردان دروزی ملزم به خدمت سربازی هستند. آنها در مناطقی، چون جلیل، کرمل و بلندی‌های جولان حضور دارند. در اردن و کشور‌های غربی همچون آمریکا، کانادا و استرالیا نیز جوامع کوچکی از دروزی‌ها شکل گرفته که فرهنگ خود را حفظ کرده‌اند.

عقاید و باور‌های خاص دروزی‌ها

دین دروزی، آمیزه‌ای از مفاهیم اسماعیلی، نوافلاطونی، مسیحی، زرتشتی و فلسفه‌های باستانی همچون فیثاغورثی‌گری است. این آیین، توحید و یگانگی خدا را اصل بنیادین می‌داند. دروزی‌ها به تناسخ ارواح باور دارند؛ به این معنا که روح انسان پس از مرگ به بدن جدیدی منتقل می‌شود و پاداش یا مجازات فرد، در کیفیت تناسخ او ظاهر می‌شود.

آیین دروزی شریعت ظاهری اسلام مانند نماز و روزه را نمی‌پذیرد و تمرکز آن بر عقل، حقیقت‌جویی، صداقت و وفاداری به جامعه است. متون مقدس آنها مانند رسائل الحکمه فقط برای نخبگان مذهبی موسوم به عقال قابل دسترسی است، در حالی که عموم مردم که جهال نامیده می‌شوند، به این تعالیم دسترسی ندارند.

یکی از اصول کلیدی این آیین، تقیه است. دروزی‌ها برای حفظ جامعه خود در برابر آزار‌های مذهبی، اغلب عقایدشان را پنهان می‌کنند و این ویژگی باعث شده تا کمتر اطلاعات روشنی از باور‌ها و عبادات آنها به بیرون درز کند.

نقش سیاسی دروزی‌ها

با وجود جمعیت کم، دروزی‌ها نقش مهمی در معادلات سیاسی خاورمیانه ایفا کرده‌اند. در لبنان، آنها تحت رهبری خانواده جنبلاط، به‌ویژه ولید جنبلاط، از بازیگران اصلی سیاست کشور بوده‌اند. دروزی‌ها در لبنان معمولاً موضعی میانه‌رو اتخاذ می‌کنند و در تعامل با گروه‌هایی، چون حزب‌الله یا نیرو‌های غرب‌گرا، نقش متعادل‌کننده دارند.

در سوریه، به‌ویژه در استان سویدا، دروزی‌ها کوشیده‌اند در طول جنگ داخلی از درگیری مستقیم دوری کنند. گرچه برخی از آنها در برهه‌هایی با دولت بشار اسد همکاری داشته‌اند، اما اغلب ترجیح داده‌اند بی‌طرف بمانند. پس از سقوط بشار اسد در سال ۲۰۲۵، و روی کار آمدن دولت احمد الشرع با پیشینه‌ای اسلام‌گرا و نزدیک به جریان‌های سلفی، دروزی‌ها با نگرانی از تحمیل قوانین سختگیرانه، موضعی دفاعی و مقاوم به خود گرفتند.

درگیری‌های اخیر در سویدا، بازتابی از این نگرانی‌هاست. گزارش‌ها نشان می‌دهد که اسرائیل در این بحران، به حمایت از دروزی‌ها برخاسته است. این حمایت نه‌تنها به‌خاطر اشتراکات قومی در برخی مناطق مرزی، چون بلندی‌های جولان است، بلکه از نگاه راهبردی اسرائیل نیز در تضعیف دولت مرکزی سوریه مؤثر ارزیابی می‌شود.

در اسرائیل، دروزی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند. بسیاری از آنها در ارتش، نیرو‌های امنیتی و دستگاه‌های دولتی حضور دارند، گرچه در دهه‌های اخیر، برخی اعتراضات دروزی‌ها به قانون «کشور ملت یهود» و تبعیض‌های نهادی، نشانه‌هایی از شکاف در این رابطه بوده است.

کلام آخر

دروزی‌ها، با باور‌های خاص، ساختار اجتماعی منسجم و هویت مذهبی بسته، یکی از پیچیده‌ترین اقلیت‌های خاورمیانه به‌شمار می‌آیند. حضور تاریخی و نقش نظامی و سیاسی‌شان در سوریه، لبنان، فلسطین اشغالی و حتی اردن، آنها را به بازیگرانی حساس و کلیدی در معادلات منطقه‌ای تبدیل کرده است.

اکنون که درگیری‌ها در جنوب سوریه و به‌ویژه در سویدا شدت گرفته، توجه مجدد به این قوم مرموز و مقاوم جلب شده است. آیا دروزی‌ها موفق خواهند شد استقلال نسبی خود را حفظ کنند یا فشار‌های خارجی و داخلی، آنان را وارد مرحله‌ای تازه از تحول یا فروپاشی خواهد کرد؟ تنها زمان پاسخ این پرسش را خواهد داد.