رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بر این باور است اولین کاری که دولت پزشکیان باید انجام دهد این است که یک فهرست منطقی از خسارات وارد شده به کشور از ناحیه تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF ارائه دهد.

«بسیاری از اطرافیان دولت سیزدهم نیز از دولت سایه تبری می‌جویند نمونه آن سخنرانیِ علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه بود که برای اولین بار از برجام در سازمان ملل به عنوان یک ابتکار موفق و خوب نام برد در حالی که دست و پایش نمی‌لرزید!» این بخشی از صحبت‌های حشمت الله فلاحت پیشه رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است که در واکنش به حاشیه سازیِ دولت سایه و مخالفان سرسخت برجام و FATF برای دولت پزشکیان مطرح می‌کند.

او به مقاله‌های اخیر پزشکیان در تشریح سیاست خارجی اش اشاره می‌کند و آن را پالس مثبتی برای منطقه، غرب و شرق می‌داند و می‌گوید: «پزشکیان در تلاش است تنش زدایی با منطقه و غرب و شرق را با پشتوانه ملت انجام دهد.»

فلاحت پیشه بر این باور است که پزشکیان در واقع یک پیام کلی صادر کرد تا کشور‌ها را در این قالب نیز جذب کند مبنی بر اینکه ایران آمادگی دارد در راستای سیاست تنش زدایی حرکت کند البته این پیام جهانی یقینا با پشتوانه منطقه‌ای همراه است.

او در ادامه این گفتگو به حضور ظریف در شورای سیاست خارجی، فرصت‌ها و دغدغه‌های پیش روی پزشکیان در حوزه سیاست خارجی، حضور پزشکیان در ایران و ترامپ در آمریکا، مخالفان برجام و FATF و ادعا‌ها و حاشیه سازی آن‌ها و … اشاره می‌کند.

گفت و گوی حشمت الله فلاحت پیشه، تحلیلگر سیاسی و نماینده پیشین مجلس با خبرآنلاین را در ادامه می‌خوانید؛

*آقای فلاحت پیشه! پیش بینی شما از سیاست خارجی دولت چهاردهم چیست؟ با توجه به دو سه مقاله اخیر پزشکیان در این باره و همچنین صحبت‌هایی که در زمان انتخابات مطرح کردند، ارزیابی خود از نگاه رئیس جمهوری منتخب به حوزه دیپلماسی را بفرمایید.

به طور مشخص آن چیزی که پزشکیان مطرح می‌کرد، تنش زدایی در خارج و توسعه در داخل بود یعنی می‌توان گفت کلیت سیاست انتخاباتیِ اعلام شده از سوی او، توسعه در داخل و تنش زدایی در خارج بود. در مطلبی که اخیرا منتشر شد مبنی بر اینکه جهان را چگونه می‌بیند تلاش کرد اساس سیاست خارجی خود را مطرح کند.

دور زدن تحریم عملا کاسبیِ تحریم بود

بر این باورم که اگر از داخل به سمت عرصه بین الملل حرکت کنیم اساس سیاست خارجی ایشان، ایجاد نوعی وحدت گفتمانی در داخل است وحدتی براساس منافع ملی. نقدی هم در پشت ماجرای وجود دارد که این است که متاسفانه آن چیزی که در بسیاری از موارد تحت عنوان سیاست خارجی مطرح شده سیاست خارجی کشور نبوده است بلکه عمدتا یک سری منافع جناحی در آن حاکم بوده به ویژه اینکه نوعی کاسبیِ تحریم و تنش موجب شد که عملا تنش به یک امر محتوم در سیاست خارجی کشور تعریف شود و مسوولان سیاست خارجی به جای مقابله با تحریم تلاش کردند سازوکار‌های دیگری را در پیش بگیرند و تحت عنوان دور زدن تحریم نیز عملا کاسبی تحریم شکل گرفته است.

پزشکیان می‌خواهد تنش زدایی با پشتوانه ملت باشد

بنابراین تلاش پزشکیان در ابتدا این است که نوعی وحدت گفتمانی در این رابطه شکل بدهد و تنش زدایی را با پشتوانه ملت در پیش گیرد. در گام دوم و در عرصه منطقه ای، به نظر می‌رسد اگر بر این اساس حرکت کنیم، اولین حکم سیاست خارجی این است که تمام میز‌های سیاست خارجی، همه تنش‌های کشور در منطقه را به صفر برسانند به بیان دیگر معیار ارزیابی کار دیپلمات‌ها و ماموران سیاست خارجی نه تنش زایی، بلکه تنش زدایی است.

لزوم به کارگیریِ دیپلمات‌هایی موفق با کارنامه تنش زدایی

وظیفه نخست پزشکیان، به صفر رساندن تنش زدایی در منطقه و کاهش تنش با کشور‌های منطقه است و طبیعتاً دیپلمات‌هایی موفق هستند و می‌توانند در این حوزه کار کنند که اساس کارشان و کارنامه شان تنش زدایی باشد.

در گام سوم و در عرصه جهانی، چون همین پیام را با نوعی احتیاط بیشتر می‌توان مطرح کرد در مطلب ایشان هم این گونه بود که همین پیام تنش زدایی را با احتیاط بیشتری مطرح کرد و خطاب به آمریکا گفت که رفتارش را تغییر دهد و با اروپا بر سر رفع مشکلات و مسائل مختلف همکاری خواهد کرد این موضوعی بود که در مقاله پزشکیان نمود بیشتری داشت.

پزشکیان نمی‌خواهد به سرنوشت خاتمی و روحانی دچار شود

*مشخصا دغدغه اصلی پزشکیان را چه می‌دانید؟

دغدغه‌ای که ایشان دارد که سرنوشت تنش زدایی او به سرنوشت تنش زداییِ دو دولت شبیه به خودش یعنی دولت خاتمی و دولت روحانی گرفتار نشود همانطور که می‌دانیم دولت خاتمی با شعار گفت و گوی تمدن‌ها و روحانی با شعار تنش زدایی آغاز کردند و گام‌هایی نیز در ابتدا برداشته شد، اما بعد از عدم درک این شعار از سوی کشور‌های غربی و شکل دهی به جریانات سلفی در شرق و سپس در غرب ایران باعث شد که نوعی تنش به منطقه و ایران تحمیل شود که حتی بخش عمده‌ای از منابعی که دولت‌ها برای رفع مشکلات اقتصادی نیاز داشتند صرف اقدامات نظامی در خارج شد که تا حد زیادی اجتناب ناپذیر هم بود.

پیام تنش زدایی ایران در جهان شنیده خواهد شد اگر…

پزشکیان تلاش خواهد کرد تا یک پیام کلی را صادر کند و کشور‌ها را در این قالب نیز جذب کند مبنی بر اینکه ایران آمادگی دارد در راستای سیاست تنش زدایی حرکت کند البته این پیام جهانی یقینا با پشتوانه منطقه‌ای همراه است نوع ادبیاتی که مشخصا بین ایران و ترکیه و همچنین عربستان در زمان پس از رأی آوریِ پزشکیان شکل گرفت نشان‌دهنده همین موضوع است که اگر در منطقه پیام تنش زداییِ ایران مورد پذیرش قرار گیرد امکان اعمال آن در عرصه جهانی نیز بیشتر فراهم و شنیده خواهد شد.

سیاست خارجی پزشکیان محدود به شرق نخواهد بود

*این پیام تنش زدایی را در قبال چین و روسیه چطور می‌بینید؟

در قبال چین و روسیه نیز پزشکیان درباره گسترش همکاری‌های راهبردی سخن گفت، اما به نظر می‌رسد در سیاست خارجی پزشکیان، حتی رابطه راهبردی با چین و روسیه هم که در دستور کار نیز است رابطه‌ای براساس احترام متقابل است، چون ایران در زمان پزشکیان، گزینه‌های سیاست خارجی اش را محدود به شرق نخواهد کرد بلکه به سمت تنش زدایی نیز حرکت خواهد کرد و این باعث می‌شود که یکسری از برخورد‌های یکسویه‌ای که در شرق علیه ایران شکل گرفت و طی سال‌های اخیر درباره موضوع جزایر سه گانه ایرانی شاهد بودیم شکل نگیرد و در عین حال در قبال چین و روسیه نیز طرفین تلاش می‌کنند در راستای گسترش مناسبات راهبردی از موضعی شفاف و برابرتر و متوازن حرکت کنند.

دولت پزشکیان نمی‌خواهد با نتیجه انتخابات آمریکا غافلگیر شود

همه این شرایط باید با یک انسجام و شتاب مقبولی شکل گیرد به این دلیل که ایران و مشخصا دولت پزشکیان نمی‌خواهد با نتیجه انتخابات آمریکا غافلگیر شود و هر آنچه که در سیاست خارجی شکل می‌گیرد با علم به این موضوع است که حتی اگر ترامپ در آمریکا روی کار بیاید سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، پیام تنش زدایی اش را به گونه‌ای گسترانده و مطرح کرده باشد که کشور به شرایط دوران اول ترامپ باز نگردد.

فرصت مهمی که پزشکیان دارد، اما خاتمی و روحانی نداشتند

*حضور ظریف در کنار پزشکیان و حضورش در شورای سیاست خارجی چقدر می‌تواند سیگنال مثبتی باشد مبنی بر اینکه دیپلماسی دولت چهاردهم دیپلماسی متفاوتی باشد؟

به نظر می‌رسد یکی از فرصت‌هایی که پزشکیان دارد و دولت خاتمی و روحانی کمتر از این فرصت برخوردار بودند این است که در حال حاضر بخش عمده‌ای از نهاد‌های نظام به این نتیجه رسیدند که نیازمند انجام اصلاحاتی در سیاست داخلی و سیاست خارجی هستیم به بیان دیگر اصلاحات به عنوان یک درمان است در گذشته این نوع نگاه وجود نداشت بنابراین شاهدیم که بزرگترین مقابله با دولت‌های خاتمی و روحانی برای اصلاحات در داخل صورت می‌گرفت و بزرگترین موانع آن‌ها از داخل بود، اما با این حال بنده معتقدم تجربه و آسیب‌های ناشی از یکدستی در سیاست خارجی و داخلی موجب شده که علاوه بر مردم، نهاد‌های مختلف کشور هم نیاز به اصلاحات را در دستور کار قرار دهند و این یک فرصتی برای دولت پزشکیان است که می‌تواند از این فرصت به ویژه در سیاست خارجی استفاده کند.

حضور ظریف در رأس شورای راهبردی، رویکرد اصلی دولت پزشکیان در سیاست خارجی را نشان می‌دهد

ظریف نیز فردی است که وقتی بحث تنش زدایی مطرح شد بخش اعظم مباحث مرتبط با برجام که امضای وی در آن بود عنوان شد در حال حاضر هم در راس شورای راهبردی گزینش کابینه قرار گرفته است بدین معناست که واضح است راهبرد اصلی دولت به ویژه در سیاست خارجی چیست؛ بنابراین به نظر می‌رسد حتی جامعه جهانی هم به این موضوع واکنش منفی نشان نمی‌دهد البته واقعیتی که وجود دارد این است که دولت پزشکیان حتما می‌داند که با کمین‌های جدی روبرو خواهد شد کمینی که قبلاً در شرق ایران در زمان خاتمی بنا شده بود سلفی گری از شرق، القاعده و طالبان، همچنین کمینی که در زمان روحانی بود سلفی گری از غرب کشور یعنی از عراق و شامات.

مهمترین چالش پزشکیان در سیاست خارجی، بی اعتمادی به غرب است

*و از نگاه شما مهمترین چالش پزشکیان در عرصه جهانی چیست؟

خاتمی در دوره خود با تحریم‌ها دولت کلینتون از سال ۱۹۹۵ میلادی مواجه شد و روحانی نیز با خروج ترامپ از برجام، با تحریم‌هایی مواجه شد. دولت پزشکیان هرچند از سیاست خارجی دولت‌های گذشته استفاده می‌کند، اما باید به گونه ای، سیاست خارجی خودش را با استفاده از همه امکانات گسترش دهد که غافلگیر نشود.

واقعیت این است که مهمترین چالش پزشکیان در عرصه جهانی، بی اعتمادی به غرب است؛ بنابراین برای این موضوع حتما ایشان باید در سیاست خارجی یک رویکرد یکجانبه‌ای را در پیش نگیرد و لازمه کار این است که حتی وقتی که از تنش زدایی صحبت می‌کند در این تنش زدایی و سیاست خارجی اش، حتی گروه‌های مخالف خودش نیز صاحب نقش و جایگاه شوند. ایران دارای مولفه‌هایی از قدرت و نفوذ در منطقه است که همه این‌ها می‌تواند برای تنش زدایی به سود ایشان به کار گرفته شوند.

ایران هیچ گاه به دوران فشار و تحریم حداکثری باز نمی‌گردد اگر…

*با توصیفاتی که کردید، روی کار آمدن ترامپ می‌تواند برای دولت پزشکیان دردسرساز باشد یا نه فضا متفاوت است؟

به هر حال اگر قبل از روی کار آمدن ترامپ، پزشکیان بتواند سیاست تنش زدایی را در منطقه شکل بدهد و حتی مناسباتش را با کشور‌های اروپایی و سازمان‌های بین المللی مانند آژانس بین المللی انرژی اتمی سامان بدهد ترامپ تحت هر عنوانی که روی کار بیاید به هیچ وجه قدرت گذشته را نخواهد داشت و هیچ گاه ایران به دوران فشار و تحریم حداکثری باز نمی‌گردد.

این‌ها مواردی است که در سیاست خارجی باید به آن توجه کرد سیاست خارجی پزشکیان به گونه‌ای شکل گیرد که در مقابل تحولات همیشگی عرصه بین المللی مانند بی اعتمادی به آمریکایی‌ها مثل عهدشکنی آن‌ها غافلگیر نشود.

عدم پیوستن به FATF یعنی کار با دلالان!

*با در نظر گرفتن شرایط فعلی، سرانجام اف‌ای تی اف و برجام در دولت پزشکیان را چطور پیش بینی می‌کنید؟

با توجه به اینکه شعار اصلی دولت پزشکیان، شفافیت است این شفافیت باید شکل بگیرد چه در قالب FATF داخلی و چه خارجی. واقعیتی که وجود دارد این است که اگر ایران بخواهد در اقتصاد خارجی اش صاحب نقش باشد نیازمند پیوستن به کنوانسیون‌های FATF است طبیعتأ در دولت پزشکیان، خروج از لیست سیاه FATF در دستور قرار می‌گیرد.

در واقع آنچه که تحت عنوان FATF داخلی مطرح شده به هیچ وجه کارایی نداشته است. به عنوان مثال، در حال حاضر فقط ۳۲ درصد از نهاد‌ها و دستگاه‌های دولتی در سامانه پاکنا حضور دارند یعنی نظام انعقاد قرارداد و پرداخت حقوق و مزایای آن‌ها در این سامانه ثبت شده است علت عدم ثبت نیز تا حدود زیادی ناشی از تخطی‌های صورت گرفته است. به عنوان مثال آخرین گزارش در این باره نشان می‌دهد که فقط یکی از شرکت‌های میانیِ نفتی صد‌ها میلیارد تومان تخطی از قانون پرداخت‌ها داشته است یعنی پاداش‌هایی را پرداخت کرده که فراتر از مقرره‌های قانونی بوده است و ده قرارداد را بدون رعایت تشریفات منعقد کرده است بنابراین این وضعیت در زمان دولتی شکل گرفت که ادعای شفافیت داشت.

به هر حال پزشکیان زمانی می‌تواند شعار شفافیت را عملی کند که صددرصد نهاد‌های دولتی و عمومی در سامانه پاکنا حضور داشته باشند یعنی هر ایرانی به طور مشخص می‌تواند بدون هیچ‌گونه منع و فیلتری بداند که در شرکت‌ها و دستگاه‌های دولتی، مقامات و منصوبان آن شرکت‌ها چقدر حقوق دریافت می‌کنند و چه مزایایی دارند و قرارداد‌ها چگونه منعقد می‌شود کما اینکه در حال حاضر ۳۲ درصد از این دستگاه‌ها این کار را انجام می‌دهند.

البته این وضعیت در داخل است در عرصه خارجی واقعیتی که وجود دارد این است که تا زمانی که ایران در لیست سیاه FATF قرار دارد دولت ایران مجبور است با دلالان کار کند این دلالان نیز داخلی و خارجی هستند معنای کلی عدم پیوستن به FATF این است یعنی کار کردن با دلالان؛ بنابراین تداوم حضور در لیست سیاه FATF فقط خواست دلالان و کاسبان تحریم است که پزشکیان به طور قطعی، با توجه به پیشرفت‌های قدرتمندی که در کنوانسیون‌های پالرمو و سی اف تی وجود دارد این مشکل را باید حل کند در غیر این صورت نمی‌تواند ادعای شفافیت داشته باشد.

تنش اصلی آمریکا با چین و روسیه است نه ایران

در موضوع برجام نیز ما کمتر از یک سال زمان به انقضای برجام داریم بخش اعظم احکام برجام منقضی شده است البته این موضوع بدین معنا نیست که در موضوع هسته‌ای تنش زدایی صورت نگیرد.

ایران قادر است ظرفیت‌های هسته‌ای اش را حفظ کند و از آن در راستای سیاست‌های توسعه‌ای و اقتصادی اش استفاده کند، ولی در عین حال تحریم‌ها را تعدیل کند، چون در دنیای امروز تنش اصلی، ایران نیست این امکان فراهم است، تنش اصلی آمریکا هم با ایران نیست تنش اقتصادی آمریکایی‌ها با چین است یا تنش سیاسی و نظامی با روسیه دارند و تنش راهبردی شان با این دو قدرت است و ایران در رأس تنش‌ها نیست این فرصتی است که باید از آن استفاده کرد بنابراین زمانی که پزشکیان اعلام کرد که رابطه راهبردی با چین و روسیه را ادامه می‌دهد معنایش این نیست که برای تنش زدایی با غرب، نیازمند اجازه از شرق باشد.

فهرستی از خسارات وارده به کشور از ناحیه تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF ارائه شود

*با توجه به اینکه مخالفان سرسخت اف‌ای تی اف و برجام، مدعی داشتن ۱۴ میلیون رای هستند، آیا ممکن است برای دولت پزشکیان حاشیه سازی کنند؟

به هر حال بخش عمده‌ای که به جلیلی رأی دادند (بنده به ۳۰ شهر در زمان انتخابات سفر کردم و بررسی کردم) در واقع جوانان خالص و مخلصی بودند که آن‌ها هم در قالب موضع گیری‌هایی که شکل گرفت تصور می‌کردند برجام و FATF می‌تواند خیانت باشد یا حداقل در راستای منافع ملی نباشد، اما اولین کاری که دولت پزشکیان باید انجام دهد یک فهرست منطقی از خسارات وارد شده به کشور از ناحیه تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF ارائه دهد.

پزشکیان باید دستگاه‌های مسئول در وزارت خارجه و وزارت اقتصاد و حتی بانک مرکزی را موظف کند و به طور دقیق اعلام کنند که تداوم تحریم و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF چه آسیب‌هایی را متوجه منافع ملت کرده است این موضوع حتما باید انجام شود و بعد از این کار برای پایان دادن به این تحریم‌ها و خروج از لیست سیاه، اقدامات لازم صورت گیرد.

باقری از برجام نام برد بدون اینکه دست و پایش بلرزد!

تجربه نشان داده که حتی بسیاری از اطرافیان دولت گذشته هم از دولت سایه، تبری می‌جویند. سخنرانی باقری در سازمان ملل به معنای برائت از دولت سایه بود ایشان وقتی در آنجا برای اولین بار از برجام به عنوان ابتکار موفق چند جانبه نام برد دست و پایش نمی‌لرزید و اعلام کرد که برجام یک کار خوب بود، اما متاسفانه باید گفت اگر عملکرد دولت سایه به معنای از دست دادن فرصت احیای برجام و قرار گرفتن در لیست سیاه FATF بود این دولت سایه شاید دولت کشوری مثل روسیه باشد، اما دولتِ ملت ایران نبود.