گرچه فرمان تشکیل بسیج به عنوان ارتش ۲۰ میلیونی را حضرت امام خمینی (ره) در پنجم آذر ماه ۱۳۵۸ صادر فرمودند که تدبیری برای ایجاد عمق دفاعی و مقابله با تهدید‌ها و تجاوز‌های احتمالی مستقیم و غیر مستقیم امریکای جنایتکار پس از تسخیر لانه جاسوسی آن به دست دانشجویان پیرو خط امام به حساب می‌آید، اما بسیج به معنای حضور داوطلبانه، پرشور و گسترده مردم را می‌توان تداوم همان مشارکت مردمی انبوه مردم در دوران انقلاب اسلامی دانست که یکی از ویژگی‌های برجسته این انقلاب یا ارکان اساسی آن است. 
برخلاف رویه معمول در انقلاب‌های نیمه دوم قرن بیستم در جهان که معمولاً با تکیه بر گروه‌های مسلح و جنگ چریکی، پیروزی علیه حکومت‌های دیکتاتوری یا دست نشانده و استعماری را دنبال می‌کردند، انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام (ره) بسیج مردمی را به جای گروه‌های مسلح انتخاب کردند و رژیم دیکتاتوری و دست نشانده انگلیس و امریکا را سرنگون ساختند. 
پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم رهبر انقلاب، همین بسیج مردمی را بر احزاب سیاسی ترجیح دادند و با نگاهی دقیق آن را فرهنگ و تفکری برآمده از آموزه‌های دینی و ملی دانستند که قادر به دور کردن هرگونه طمع و تهدید بیگانگان و برپا دارنده استقلال و عزت کشور است. 
بسیج در کشورمان در پیوند با انقلاب و باور‌های دینی، علاوه بر اینکه از نوعی مشارکت و همکاری داوطلبانه با نظام برخوردار است، با از خود گذشتگی اعتقادی یا همان ایثار نیز عجین شده و بسیجی خدمت در راه خدا را نوعی توفیق و امری جهادی می‌داند که نه تنها چشمداشت پاداش و مزد مادی ندارد، بلکه برای پیشبرد آن از خود مایه می‌گذارد و از منافع خود می‌گذرد. چنین انگیزه و نگاهی او را آماده ورود به هر عرصه خدمت جهادی می‌سازد و همچنین به کار و خدمت او هم کیفیت و برکت می‌دهد و همین راز بسیج در گره گشایی و امید آفرینی در عرصه‌های نیاز و ضرورت است. 
بسیج در دوران دفاع مقدس، گل سرسبد تمامی نهاد‌هایی بود که در جنگ ایفای نقش کردند و پس از جنگ نیز هرجا که نیاز و ضرورتی راهبردی برای کشور و مردم پیش آمده، بسیج خدمت، گره گشایی و امیدآفرینی کرده است. بسیج در عرصه بهداشت و درمان عمومی کشور نقش درخشان و برجسته‌ای داشته که مثال عالی آن موفقیت بسیج در ریشه کن کردن فلج اطفال با مشارکت و همکاری با وزارت بهداشت و درمان و حضور مؤثر در عرصه مقابله با پاندمی کرونا از گندزدایی تا حضور در کنار کارکنان بهداشت و درمان در بیمارستان‌ها و حتی کمک به کفن و دفن متوفیان در فضای وحشت و سیاه اوج کرونا می‌باشد. همچنین در همین دوران و رکود تولید و فشل شدن اوضاع اقتصادی و تنگنا‌های معیشتی در جامعه، بسیج میداندار کمک‌های مؤمنانه نیز بود و شبکه امدادی- جهادی بسیج توانست تمامی آسیب‌دیدگان را پوشش داده و ضمن حفظ عزت آنان، نور امید را زنده نگه دارد. 
همین روحیه ایثار و جهاد را بسیج در بلایای طبیعی مثل سیل و زلزله به‌کار گرفته و فریادرس آسیب‌دیدگان می‌شود و شکل مداوم و استمرار آن هم در گروه‌های جهادی بسیج تبلور یافته که محرومیت‌زدایی را با امر سازندگی پیوند زده و با بردن نور امید به خرابی‌ها عمران و آبادی را در کشور عزیزمان هدیه می‌دهند. 
این‌گونه است که می‌توان محکم و به دور از هرگونه تردید، بسیج را نهادی گره‌گشا، خدمت‌رسان و امید آفرین برای تمامی فصول انقلاب و جغرافیای کشور عزیزمان دانست و به آن افتخار کرد.