آگهی

کشورهای مصر و اردن که در طرفین اسرائیل قرار دارند و به ترتیب با باریکه غزه و کرانه باختری اشغالی دارای مرز مشترک هستند، موضوع پذیرش فلسطینی‌ها را قاطعانه منتفی دانسته‌اند. 

عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهوری مصر شدیدالحن‌ترین اظهارات اخیر خود را روز چهارشنبه بیان کرد و گفت که هدف از به راه انداختن جنگ کنونی فقط مبارزه با گروه حماس نیست، «بلکه تلاشی برای سوق دادن ساکنان غیرنظامی غزه به مهاجرت به مصر است.» وی هشدار داد که این امر می تواند صلح را در منطقه از بین ببرد.

ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن نیز یک روز پیش از این پیام مشابهی داد و گفت: «ورود پناهنده به اردن ممنوع، ورود پناهنده به مصر ممنوع». اردن در حال حاضر جمعیت زیادی فلسطینی دارد.

امتناع این دو کشور ریشه در ترسی دارد که اسرائیل می‌خواهد فلسطینیان را مجبور به ترک دائمی سرزمین‌هایشان کند و خواسته‌های فلسطینی‌ها برای تشکیل کشور را عملا خنثی کند. 

عبدالفتاح سیسی این را هم اضافه کرد که مهاجرت دسته جمعی فلسطینیان خطر ورود شبه نظامیان به شبه جزیره سینا مصر را به همراه خواهد داشت و از آنجا ممکن است حملاتی را به اسرائیل انجام دهند و پیمان صلح چهل ساله دو کشور را به خطر بیندازند.

در اینجا نگاهی به انگیزه مواضع مصر و اردن می اندازیم.

آوارگی به قدمت تاریخ مساله فلسطین

آوارگی موضوع اصلی و همیشگی در تاریخ فلسطینی‌ها بوده است. متعاقب تاسیس اسرائیل و جنگی که در سال ۱۹۴۸ در گرفت، حدود ۷۰۰ هزار فلسطینی از اسرائیل کنونی اخراج یا فرار کردند. فلسطینی‌ها از این رویداد به عنوان «نکبت» یا فاجعه یاد می‌کنند.

در پی جنگ خاورمیانه در سال ۱۹۶۷، زمانی که اسرائیل کرانه باختری و نوار غزه را تصرف کرد، ۳۰۰ هزار فلسطینی دیگر نیز مجبور به فرار شدند که عمده آن‌ها به اردن گریختند.

تعداد پناهندگان و فرزندان آن‌ها اکنون نزدیک به ۶ میلیون نفر رسیده است که بیشترشان در اردوگاه‌های کرانه باختری، غزه، لبنان، سوریه و اردن زندگی می‌کنند. 

دیاسپورا یا همان ترک وطن ‌کرده‌های فلسطینی رفته رفته بیشتر و بیشتر شد و بسیاری از آن‌ها در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس یا در کشورهای غربی پناهنده شدند.

پس از پایان یافتن جنگ سال ۱۹۴۸، اسرائیل از بازگشت پناهجویان به خانه‌هایشان امتناع ورزید. از آن زمان، اسرائیل درخواست‌های فلسطینی‌ها برای بازگشت آوارگان به عنوان بخشی از یک توافق صلح را رد کرده و استدلالی که آورده است این است که در این صورت ممکن است جمعیت یهودیان اکثریت خود را از دست بدهند.

از کجا معلوم که اسرائیل دست به اشغال دوباره غزه نزند

مصر نگران است که تاریخ دوباره تکرار شود و تعداد زیادی از پناهندگان فلسطینی غزه در نهایت برای همیشه در مصر ماندگار شوند. این نگرانی تا حدی به این دلیل است که هیچ چشم‌انداز روشنی برای چگونگی پایان این جنگ وجود ندارد.

اسرائیل می‌گوید که قصد دارد حماس را به دلیل تجاوزات خونین در شهرهای جنوبی اسرائیل نابود کند. اما هیچ اشاره‌ای به آنچه ممکن است بعد از آن اتفاق بیفتد و اینکه چه کسی اداره غزه را برعهده خواهد گرفت، ارائه نکرده است. همین موضوع، این نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند که مبادا اسرائیل بخواهد این منطقه را دوباره برای مدتی اشغال کند و به درگیری‌های بیشتر دامن بزند.

البته ارتش اسرائیل اعلام کرده است که فلسطینیانی که از دستور فرار از شمال به نیمه جنوبی نوار غزه پیروی کنند، بعد از پایان جنگ اجازه بازگشت به خانه‌های خود را خواهند داشت.

اگر اسرائیل صادق است پناهجویان را تا پایان جنگ در خاک خوداسکان دهد

عبدافتاح سیسی گفت که ممکن است اسرائیل استدلال بیاورد که به اندازه کافی همه شبه نظامیان را سرکوب نکرده است و به همین بهانه جنگ را سال‌ها ادامه دهد. سیسی پیشنهاد کرد که اسرائیل تا پایان عملیات نظامی خود، فلسطینیان را در صحرای نقب اسرائیل در همسایگی با نوار غزه اسکان دهد.

ریکاردو فابیانی، مدیر بخش مطالعات شمال آفریقا در اندیشکده «گروه بین‌المللی بحران» معتقد است که «عدم شفافیت اسرائیل در مورد نیاتش در غزه و تخلیه جمعیت غیرنظامیان به خودی خود مشکل‌ساز است. این نوع سردرگمی موجب نگرانی کشورهای همسایه می‌شود.»

مصر به اسرائیل فشار آورده که اجازه دهد به غزه کمک‌های بشردوستانه ارسال کند؛ اسرائیل هم روز چهارشنبه اعلام کرد که این اجازه را خواهد داد، هرچند زمان مشخصی برای آن تعیین نکرد.

بر اساس گزارش سازمان ملل، مصر که با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند، در حال حاضر میزبان حدود ۹ میلیون پناهنده و مهاجر، از جمله حدود ۳۰۰ هزار سودانی است که امسال پس از فرار از جنگ داخلی وارد مصر شده‌اند.

آگهی

مصر نمی‌خواهد در پاکسازی قومی غزه شریک باشد

اما کشورهای عربی و بسیاری از فلسطینی‌ها گمان برده‌اند که شاید اسرائیل از این فرصت استفاده کند تا دست به تغییرات جمعیتی دائمی در منطقه بزند و از این طریق خواسته‌های فلسطینی‌ها برای تشکیل کشور در غزه، کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس را از بین ببرد.

سیسی روز چهارشنبه بار دیگر هشدار داد که مجبور کردن مردم به خروج از غزه با هدف «از بین بردن آرمان فلسطین… که مهمترین هدف در منطقه‌ ما است» صورت می‌گیرد. او استدلال کرد که اگر مدت‌ها پیش، از راه مذاکره، یک کشور نظامی‌زدایی‌شده فلسطینی ایجاد می‌شد، اکنون دیگر جنگی در کار نمی‌بود.

هلیر، کارشناس ارشد در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی در این رابطه می‌گوید: «همه سوابق تاریخی گواه این است که وقتی فلسطینی‌ها مجبور به ترک خاک فلسطین می‌شوند، اجازه بازگشت نمی‌یابند». به همین دلیل است که مصر نمی‌خواهد در پاکسازی قومی غزه شریک باشد.

همزمان با تقویت احزاب راست‌افراطی در دولت ائتلافی بنیامین نتانیاهو که با عبارات مثبت در مورد حذف فلسطینی‌ها صحبت می کنند، نگرانی کشورهای عربی هم بیشتر شده است. 

از زمان حمله حماس، لحن احزاب راست اسرائیلی هم عریان‌تر شده و برخی از سیاستمداران و مفسران رسانه‌ای از ارتش خواسته‌اند تا غزه را با خاک یکسان کرده و ساکنان آن را بیرون کنند. به حدی که یکی از نمایندگان پارلمان اسرائیلی کنست گفت که اسرائیل باید «نکبت جدیدی» را در غزه به راه بیندازد.

آگهی

نگرانی در مورد حماس و آغازی بر پایان صلح مصر و اسرائیل

در عین حال، مصر می گوید که خروج دسته جمعی از غزه، نیروهای حماس یا دیگر شبه نظامیان فلسطینی را وارد خاک این کشور خواهد کرد. این امر ممکن است به عامل بی‌ثبات کننده در صحرای سینا مبدل شود، جایی که ارتش مصر سال‌ها علیه شبه‌نظامیان اسلامی جنگید و در مقطعی حماس را به حمایت از آنها متهم کرد.

از زمانی که حماس در سال ۲۰۰۷ بر غزه تسلط یافت، مصر نیز از محاصره غزه توسط اسرائیل حمایت کرد و ورود مواد و عبور غیرنظامیان را به شدت کنترل کرد. همچنین شبکه تونل‌های عبوری از زیر مرز را که حماس و دیگر فلسطینی‌ها برای قاچاق کالا به غزه استفاده حفر کرده بودند را نابود کرد.

فابیانی گفت که قاهره پس از پشت سر گذاشتن شورش سینا، «نمی‌خواهد مشکل امنیتی جدیدی در این منطقه مشکل‌ساز داشته باشد».

سیسی درباره سناریویی بی‌ثبات‌کننده‌تر و بدتر از این هم هشدار داد و آن چیزی نیست جز نابودی توافق صلح ۱۹۷۹ بین مصر و اسرائیل. او گفت که در صورت ورود شبه نظامیان فلسطینی به مصر، «صحرای سینا به پایگاهی برای حمله به اسرائیل تبدیل می‌شود. آنگاه است که اسرائیل حق دفاع از خود را خواهد داشت و به خاک مصر حمله خواهد کرد.»