در مرکز توجهات اخیر، تغییراتی در دیدگاههای سیاسی ایران مشاهده میشود که میتواند سال ۲۰۲۵ را به یکی از مهمترین سالها برای این کشور از زمان جنگ ایران و عراق تبدیل کند. مقامات ایرانی امیدوارند با اجتناب از تقابلهای بیشتر، حتی با رئیسجمهور جدید ایالات متحده به توافقاتی دست یابند. این در حالی است که بازگشت رئیسجمهور سابق آمریکا به کاخ سفید، در شرایطی اتفاق میافتد که بنبست طولانیمدت در مذاکرات هستهای ایران با غرب به اوج خود رسیده است.
ولی نصر، استاد دانشگاه جان هاپکینز، معتقد است که این سال به دلیل تغییرات چشمگیر در بافت استراتژیک منطقه، برای ایران بسیار بحرانی خواهد بود. وی اشاره میکند که این تغییرات میتواند فرصتها و چالشهای جدیدی را برای ایران به همراه داشته باشد.
در این میان، نشانههایی از آمادگی ایران برای توافق با غرب دیده میشود. ترامپ، که در دوره اول ریاستجمهوری خود از توافق هستهای ۲۰۱۵ خارج شد و سیاست «فشار حداکثری» را علیه ایران در پیش گرفت، اکنون ممکن است تمایل به مذاکره داشته باشد. او اخیراً استیو ویتکاف، نماینده ویژه خود در امور خاورمیانه، را مأمور بررسی امکان توافق دیپلماتیک با ایران کرده است.
از سوی دیگر، دیپلماتهای غربی اعلام کردهاند که دولت ایران تحت رهبری مسعود پزشکیان، سیگنالهایی مبنی بر آمادگی برای توافق نشان داده است. با این حال، آنها هشدار میدهند که در صورت عدم دستیابی به توافق، ایران ممکن است با واکنشهای شدیدتری از سوی غرب مواجه شود.
ایران در حال حاضر اورانیوم را در سطحی نزدیک به درجه تسلیحاتی غنی میکند و به ظرفیت تولید بمب هستهای نزدیکتر از هر زمان دیگری شده است. دیپلماتها تأکید دارند که آنها به دنبال اقدامات عملی هستند، نه صرفاً گفتوگوهای دیپلماتیک.
با نزدیک شدن به تاریخ انقضای برخی مفاد توافق هستهای در اکتبر، ایران با خطر بازگشت خودکار تحریمها از سوی قدرتهای غربی مواجه است. این تحریمها میتواند به انزوای بیشتر بینالمللی ایران منجر شود، مگر اینکه توافق جدیدی حاصل شود.
در داخل ایران، اصلاحطلبان بحثهای علنی را درباره ضرورت مذاکره آغاز کردهاند. آنها معتقدند که این ممکن است آخرین فرصت ایران برای جلوگیری از بحران باشد. حسین مرعشی، یکی از سیاستمداران اصلاحطلب، اخیراً اعلام کرد که پزشکیان فرصت دارد تا گامهای بزرگی برای ایران بردارد و مأموریت اول او باید آغاز فصلی جدید در سیاست خارجی باشد.
یکی از چهرههای نزدیک به نهادهای قدرت در ایران نیز اظهار کرده است که در حالی که ایران در برابر فشارهای آمریکا مقاومت میکند، نشانههایی از تمایل به مذاکره نیز ارسال خواهد کرد. ایران تلاش میکند تا اقداماتی که ممکن است واشنگتن را تحریک کند، به حداقل برساند، حتی اگر توافقی حاصل نشود.
با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که ایران هنوز ابزارهایی برای تغییر میدان نبرد در اختیار دارد، هرچند جزئیات بیشتری در این مورد ارائه نشده است. ولی نصر نیز تأکید میکند که ایرانیها خود را ضعیف نمیبینند و معتقدند که ترامپ در صورت عدم دنبال کردن مسیر دیپلماتیک، با محدودیتهایی مواجه خواهد شد.
در دوره اول ریاستجمهوری ترامپ، سیاست فشار حداکثری او به اقداماتی مانند خرابکاری در تانکرها در خلیج فارس و حملات موشکی به زیرساختهای نفتی عربستان سعودی منجر شد. با این حال، ترامپ همچنین نشان داد که غیرقابل پیشبینی است. او در سال ۲۰۲۰ دستور ترور قاسم سلیمانی، فرمانده قدرتمند ایران، را صادر کرد که دو کشور را تا آستانه جنگ پیش برد.
برخی کارشناسان معتقدند که این تحولات میتواند ایران را به سمت توافق با ترامپ سوق دهد تا تضمینهای امنیتی دریافت کند. صنم وکیل، مدیر پروژه خاورمیانه در اندیشکده چتم هاوس، معتقد است که تهران باید برای جلوگیری از فشارهای حداکثری آمریکا و حملات بیشتر، ترامپ را به سمت یک توافق وسوسه کند.