دیدارنیوز: رضا صالحی امیری نقل قولی از مسعود پزشکیان را بازگو می‌کند که رئیس جمهوری در آن گفته «اژه‌ای و قالیباف، عینا آن‌چیزی که در حوزه برداشتن فیلترینگ اعتقاد داشته‌اند، به همان میزان ما بوده است»؛ وزیر میراث فرهنگی این موضوع را همان «وفاق» تعریف می‌کند.

از زمان کارزار‌های انتخاباتی ریاست جمهوری زودهنگام در تابستان گذشته، کلیدواژه‌هایی به سیاست ایران اضافه شده است؛ با پیروزی مسعود پرشکیان و غلبه‌اش بر سعید جلیلی در دور دوم انتخابات، او کلمه «وفاق» را برای دولت خود برگزید. با این وجود برای کلمه «وفاق» تعریف روشنی ارائه نشده است.

برخی به استفاده پزشکیان از این کلمه انتقاد دارند؛ منتقدان معتقدند که «وفاق» باعث شده تا مخالفان دولت بتوانند با دست باز همچنان که علیه دولت فعالیت می‌کنند، نیرو‌های خود را هم وارد دولت کنند. منتقدان می‌گویند اجرای چنین وفاقی به پایگاه رای متزلزل پزشکیان لطمه زیادی وارد خواهد کرد.

سید رضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی در جریان گفت‌وگویی که با خبرآنلاین داشت، به بیان نکاتی پیرامون «وفاق» می‌پردازد. او معتقد است که وفاق یک گفتمان است و نه یک شعار. البته در این گفتگو فرصت نشد تا صالحی امیری به صورت کامل به انتقادات از شعار «وفاق» پاسخ دهد و این وزیر کابینه چهاردهم یک گفت‌وگوی مبسوط درباره «وفاق» را قول داد.

در ادامه این گفت‌وگوی کوتاه درباره «وفاق» با سیدرضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی دولت چهاردهم و از فعالان ستاد انتخاباتی مسعود پزشکیان را می‌خوانید:

*آقای صالحی امیری! از حرف‌های خودتان وام می‌گیرم که گفتید سرمایه‌گذار و سرمایه‌گذاری برای ایران لازم است. این سرمایه‌گذار و سرمایه‌گذاری، در فضای پرتنش سیاسی و ناآرام به‌لحاظ سیاست داخلی و خارجی، جذب نمی‌شود. این راهکاری که پزشکیان به‌عنوان وفاق می‌گوید، می‌تواند این را به نوعی جهت‌دهی کند و آن آرامش سیاسی را برقرار کند. فکر می‌کنید این شعار وفاق می‌تواند برای سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی مفید باشد و به ورود سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی کمک کند؟ چون همین چند روز پیش دیدیم که یک‌سری سرمایه‌گذاران کشور‌های حاشیه خلیج فارس از ایران خارج شدند.

قبل از هرچیزی باید از مفهوم وفاق، تعریف شفافی داشته باشیم. الان این‌گونه است که هرکسی بر اساس نگرش خودش از مفهوم وفاق تفسیری انجام می‌دهد. باید به این برگردیم که پزشکیان از مفهوم وفاق چه تعریفی داشته و دارد. باید برگردیم به کسی که این واژه و مفهوم را برای گفتمان خود انتخاب کرد.

اندیشه وفاق می‌تواند به یک گفتمان تبدیل شود

*شما این واژه وفاق را گفتمان می‌دانید یا شعار؟

معتقدم اندیشه وفاق می‌تواند به یک گفتمان تبدیل شود. تبار و تاریخ هم دارد و مربوط به امروز نیست. آن‌چیزی که از منظر پزشکیان در بحث وفاق مطرح می‌شود، این است که تنش‌های سیاسی در ایران، ما را از ریل توسعه خارج کرده است و یا حرکت ایران را بعد از انقلاب، کند کرده است. ما ۵ دوره گفتمان داشته‌ایم و الان وارد دوره ششم شده‌ایم. در تئوری وفاق، چند پیش‌شرط وجود دارد و آن اجماع ذهنی و بعد، اجماع عینی همه بازیگران در عرصه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی است.

این اجماع، برخلاف تحلیل‌های ذهنی، الزام و اجبار نیست بلکه این اجماع به‌مفهوم توافق بین همه بازیگران برای عبور از حاشیه و حرکت در متن است. متن، همان توسعه یک ملت به‌سمت افق‌های روشن و پاسخ به مطالبات مردم و معیشت، رفاه، امنیت، بهداشت، مسکن و آموزش مردم است. متن، احساس هویت و غرور و نشاط ملی است؛ بنابراین وفاق، یعنی یک اجماع ذهنی و در مرحله بعد، عینی که همه کارگزاران در سطح نظام سیاسی در دولت و همه بازیگران، برای عبور از حاشیه و حرکت و قرار گرفتن در متن توافق کنند. ما توافق می‌کنیم تا از حاشیه عبور کنیم و به مطالبات مردم پاسخ دهیم. این برداشت من از ذهنیت پزشکیان نسبت به موضوع وفاق است. به نظرم آن تفسیر‌های متضاد، در متن ساختار سیاسی یا احزاب یا جریان‌های سیاسی، اغتشاش ایجاد کرد. باید شفاف‌سازی کنیم و عرض و طول و اجزا و ابعاد وفاق را ترسیم کنیم.

رئیس جمهور می‌گوید مردم از مناقشه سیاسی خسته و افسرده شده اند

ظریف، معاون راهبردی رئیس جمهوری قدم‌های خوبی برداشت. اولین همایش ملی وفاق را اخیرا برگزار کرد. خلاصه فهم من از مجموعه گفتگو‌هایی که در سالیان گذشته با پزشکیان داشته‌ام این است که تا زمانی که اجماع و توافق و وفاق شکل نگیرد، امکان پاسخگویی به مسائل و مطالبات مردم وجود نخواهد داشت. ایشان معتقد است که پاسخ به مطالبات مردم شامل معیشت و رفاه و بهداشت و درمان و آموزش و امنیت است و مردم از مناقشه سیاسی خسته و افسرده شده‌اند؛ بنابراین ایشان معتقد است که ما به‌عنوان دولت، باید تمام توان و انرژی و ظرفیت خود را روی توافق‌سازی و وفاق بگذاریم که در ذیل آن بتوان قطار توسعه را به حرکت درآورد. در غیر این صورت، در فضای مناقشه‌آمیز، امکان توسعه وجود ندارد.

وفاق دارای سطوح متعدد است. یک سطح آن ملی است و ابعاد گوناگون دارد. یک سطح منطقه‌ای و بین‌المللی هم دارد که در سفرم به تاجیکستان از نزدیک شاهد بودم که پزشکیان توانست با رئیس‌جمهور تاجیکستان به یک زبان مشترک و وفاق برسد. بین دو ملت از قبل وفاق بود، ولی بین دولت‌ها وفاق و توافق شکل نگرفته بود. همین الگوی وفاق می‌تواند در عربستان و آذربایجان و در مجموعه خلیج فارس، و نیز با ترکیه و پاکستان و همسایگان و در سطح بعدی با کشور‌های بزرگ منطقه و حتی اروپا شکل بگیرد و امر دور از دسترسی نیست، اما نیازمند یک اراده جمعی در سطح نظام سیاسی است. یعنی همه بازیگران عرصه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی بپذیرند که در یک زمین مشترک برای هدف مشترک تلاش کنند.

آفت وفاق، رادیکالیسم است

*با همین وفاق و با همین تعریفی که می‌گویید، یک‌سری نیرو‌هایی هستند که قدرت زیادی دارند. این‌ها می‌گویند وفاق یعنی چیزی که ما می‌گوییم و اگر غیر از این باشد وفاق نیست. پس نظر ما را باید اجرا کنید. از طرفی بدنه اجتماعی که به پزشکیان رای داده است، نقطه مقابل آن‌چیزی است که آن نیرو‌ها می‌خواهند. در یک‌سری مسائل مانند عفاف و حجاب و FATF و فیلترینگ، تقابل این نیرو‌ها با خواست مردم که دولت نمایندگی می‌کند، مشهود است؛ وفاق در این مورد چگونه قرار است عمل کند؟

بگذارید با صراحت بگویم. آفت وفاق، رادیکالیسم است. گاهی مشاهده می‌کنید که نیرو‌های رادیکال در عرصه ملی برای بر هم زدن قاعده وفاق توافق دارند. آن‌ها در مسیری که طی می‌کنند به منافع ملی فکر نمی‌کنند، بلکه به منافع خود و گروه و نحله فکری خود می‌اندیشند. این قطعا آفت وفاق است و باید این را باور داشته باشیم. اما سؤال این است که آیا باید در نقطه مقابل، ما هم استراتژی تقابل را انتخاب کنیم یا استراتژی انعطاف، عقلانیت و گفتگو را؟ باور دارم همچنان که رادیکالیسم، آفت بزرگ وفاق است، گفتگو، موتور محرکه وفاق است.

با همه نیرو‌های سیاسی در داخل نظام سیاسی باید گفتگو کرد. این یک واقعیت غیر قابل انکار است. نقطه آغاز برای رسیدن به وفاق جمعی، گفتگو است.

شکاف قومی در ایران محسوس بود؛ الان وفاق قومی به‌طور نسبی در ایران شکل گرفته است

*ولی این که نظر آن طیف قبول شود بحث دیگری است. به قول معروف عقب‌نشینی محسوب می‌شود

سؤال شما در رابطه با آسیب‌شناسی وفاق است. من فقط یک جمله عرض کردم. رادیکالیسم، آفت وفاق است و گفتگو عامل ارتقا و توسعه وفاق است. این بحث نیازمند گفت‌وگویی دیگر است که بتوانیم درمورد این موضوع که وفاق چیست و آسیب‌شناسی آن کدام است و راه‌حل‌های گسترش وفاق در جامعه متکثر ما چیست، صحبت کنیم. یک سطح وفاق، قومی است. این را تاکید می‌کنم که پزشکیان تنها شعارش وفاق نیست بلکه باورش وفاق است. این را با علم و آگاهی می‌گویم.

الان وفاق قومی به‌طور نسبی در ایران شکل گرفته است. شکاف قومی در ایران محسوس بود. جامعه بزرگ کُرد که نجیب‌ترین قوم ایران‌زمین هستند، احساس می‌کردند که در قدرت جایگاهی ندارند. استاندار و معاون رئیس‌جمهور کرد انتخاب شد. جامعه بزرگ بلوچ ما که ۵ هزار سال در این سرزمین قدمت و سابقه دارند، احساس می‌کردند که در هرم قدرت جایگاهی ندارند. استاندار بلوچ انتخاب شد. من تا به حال سه سفر به سیستان و بلوچستان رفته‌ام و رضایت را در بین نخبگان سیاسی می‌بینم که این وفاق در عرصه‌های قدرت سیاسی خود را نشان می‌دهد.

یک سطح از آن، شکاف جنسیتی بوده است که زنان احساس می‌کردند در قدرت جایگاهی ندارند. امروز با انتخاب حجم زیادی از زنان در مشاغل مدیریتی، این شکاف کمرنگ‌تر شده است؛ بنابراین معتقدم وفاق در همین مقطع شش‌ماهه دستاورد‌های خوبی داشته است.

تئوری وفاق نسخه‌ای نیست که یک‌شبه پاسخ دهد

*به نظر شما وفاق می‌تواند دستاوردی داشته باشد؟

وفاق قومی سرمایه کمی نیست. وفاق سیاسی در حد نسبی شکل گرفته است، البته نه به‌صورت تام و تمام، بلکه در حد قابل قبول. الان اجزای نظام سیاسی با گرایش‌های مختلف به این باور رسیده‌اند که راهی جز وفاق برای اداره کشور وجود ندارد. به نظرم این که سران قوا در کنار هم به حل مسئله کشور فکر می‌کنند و تصمیم می‌گیرند و عمل می‌شود، این یک وفاق است. همین برداشتن فیلترینگ که می‌بینید، اراده دولت بود، ولی توافق مجلس و قوه قضاییه نیز در آن وجود داشت.

*ولی آن چیزی که مردم می‌خواستند کامل نشد.

بله. حتما باید باور داشته باشیم که تئوری وفاق نسخه‌ای نیست که یک‌شبه پاسخ دهد. وفاق یک پروسه است نه پروژه‌ای که سه‌روزه یا سه‌ماهه یا سه‌ساله به تمام مسائل چهار دهه کشور پاسخ دهد. اراده وفاق، اگر امروز شروع شود، طی پروسه‌ای طولانی محقق خواهد شد. اما باید به این سؤال پاسخ دهیم که آیا دولت و نظام سیاسی، در مسیر وفاق هست یا خیر. از قول پزشکیان عرض می‌کنم که ایشان تاکید داشته که اژه‌ای رئیس قوه قضاییه و قالیباف رئیس مجلس، عینا آن‌چیزی که در حوزه برداشتن فیلترینگ اعتقاد داشته‌اند، به همان میزان ما بوده است. این یعنی وفاق.

وفاق به این معنی نیست که یک ذهنیت آرمان‌گرایانه درست کنید و بعد به افق آن نگاه کنید. وفاق یعنی همین که در صحنه عمل، وفاقی نسبی در کشور شکل گرفت. وفاق دو سطح دارد. یک سطح آرمانی که سطحی متعالی است و یک سطح عینی. آنچه در مورد آن صحبت می‌کنم، وفاق عینی است. آیا شکاف قومی در ایران کمتر شده است یا خیر؟ آیا شکاف جنسیتی کمتر شده است یا خیر؟ آیا مردم با دولت، زبان مشترک و همدلی و همگرایی بیشتری دارند یا خیر؟ این همان وفاق است. رئیس‌جمهور امروز تلاش می‌کند با زبان مردم حرف بزند. آیا در سطح منطقه‌ای، بازسازی روابط با عربستان، تاجیکستان و کشور‌های همسایه، نماد وفاق نیست؟