به گزارش پایگاه خبری بولتن نیوز، صد سال پیش، در 11 فروردین 1304، تقویم رسمی ایران با نام “تقویم هجری خورشیدی” توسط مجلس شورای ملی تصویب شد. میرزا عبدالغفار خان نجم‌الدوله، بنیان‌گذار و مخترع این تقویم، آن را به عنوان یکی از دقيق‌ترین تقویم‌های جهان طراحی کرد. این تقویم مبتنی بر هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه است و از 12 ماه با نام‌های فارسی تشکیل شده است.
تقویم امروزی ایرانیان، به عنوان یکی از دقيق‌ترین و بهترین تقویم‌های جهان شناخته می‌شود. لحظه شروع سال نو در این تقویم برای تمامی ساکنان کره زمین در لحظه‌ای واحد، به نام لحظه تحویل سال، رخ می‌دهد. يک سال در این تقویم، یک سال شمسی واقعی است که از لحظه عبور مرکز خورشید از نقطه اعتدال بهاری آغاز می‌شود. این لحظه، که اول برج “حمل” (ماه فروردین) نامیده می‌شود، همان شروع سال نو و همیشه بر روز اول بهار منطبق است.
این تقویم بر پایه تقویم کهن جلایی است که در ابتدا نام 12 ماه (برج) آن به زبان عربی بود و به نام “هجری شمسی برجی” معروف بود.
میرزا عبدالغفار خان اصفهانی، نجوم‌دان و ریاضی‌دان برجسته ایرانی، متولد دوره حكومت ناصرالدین شاه قاجار بود. او همه‌ی زندگی‌اش را با مطالعه و اجرای ریاضیات، هندسه و نجوم گذراند. پس از آموختن مقدمات علوم و ریاضیات از پدرش، وارد مدرسه دارالفنون شد و در آنجا علوم جدید را فرا گرفت. در سن بیست سالگی به عنوان معلم علوم ریاضی دارالفنون منصوب شد.
عبدالغفار خان، منجم و گاه‌شمار اختصاصی ناصرالدین شاه بود و مسؤولیت ایجاد و انتشار تقویم رسمی کشور به او سپرده شده بود. پس از سال‌های زیادی تحقیق بر تقویم هجری قمری و تطابق آن با تقویم کهن جلایی، او در سال 1264 هجری شمسی از تاریخ “هجری شمسی” نام برد. در سال 1303 هجری قمری، کناره‌ای بر پایه تقویم شمسیviron قرار داد و نوشت: “سال 1264 هجری شمسی”. این زمان تولد و ظهور تقویم هجری شمسی در ایران بود.
قبل از معرفی تقویم هجری شمسی، تقویم رسمی کشور، تقویم هجری قمری بود. از سال 1289 هجری شمسی، تقویم هجری شمسی در مناسبت‌های دولتی و گمرکی استفاده می‌شد، اما تقویم رسمی کشور نبود.
نکته‌ای قابل ذکر، وجود سال‌شماری بر پایه جانوران یا همان سال‌های چینی-مغولی است که از افسانه‌های کهن بودایی سرچشمه گرفته است. این افسانه روایت می‌کند که بودا در آغاز سال نو، همه جانوران را به نپد خود دعوت کرد. تنها 12 جانور به دعوت او پاسخ دادند و به محضر او آمدند: موش، گاو، ببر، خرگوش، اژدها، مار، اسب، گوسفند، میمون، مرغ، سگ و خوک. بودا مقرر کرد سرنوشت انسان و جهان به دست این 12 جانور باشد و هر یک از آن‌ها در هر سال یکی پس از دیگری ظاهر شوند. این سال‌شماری در زمان حکومت قاجاران در ایران مرسوم بود.
در اواخر سال 1303 هجری شمسی، جمعی از نمایندگان دوره پنجم مجلس شورای ملی ایران، تحت ریاست حسین پیرنیا، ملقب به موتمن‌الملک، پیشنهاد کردند تا نام‌های برج‌های عربی در تقویم هجری شمسی به نام‌های فارسی تبدیل شوند و نام‌های سال‌شماری 12 جانوری نیز کنار گذاشته شوند. پس از بحث‌ها، مجلس شورای ملی ایران در شب 11 فروردین 1304 تصویب کرد تا از نوروز 1304 شمسی، تقویم هجری شمسی به عنوان تقویم رسمی کشور پذیرفته شود.
متن قانون به شرح زیر است:
“قانون تبدیل بروج به ماه‌های فارسی از نوروز 1304 شمسی – مصوب شب 11 فروردین 1304
ماده اول: مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید که از نوروز 1304، تاریخ رسمی سالیانه مملکت به ترتیب ذیل معمول گردد و دولت مکلف است که در تمام دوایر دولتی اجرا نماید:
الف: مبدأ تاریخ: سال هجرت حضرت خاتم‌النبيین محمد بن‌عبدالله.
ب: آغاز سال: روز اول بهار.
ج: سال: کماکان شمسی واقعی.
د: اسامی و عده ایام ماه‌ها: فروردین 31 روز، اردیبهشت 31 روز، خرداد 31 روز، تیر 31 روز، مرداد 31 روز، شهریور 31 روز، مهر 30 روز، آبان 30 روز، آذر 30 روز، دی 30 روز، بهمن 30 روز، اسفند 29 روز. تبصره: در سنین کبیسه اسفند 30 روز خواهد بود.
ماده دوم: ترتیب سال‌شماری چینی‌مغولی که در تقویم‌های سابق معمول بوده از تاریخ تصویب این قانون منسوخ خواهد بود.
این قانون که شامل دو ماده است در جلسه شب یازدهم ماه فروردین یک هزار و سیصد و چهار شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید. رئیس مجلس شورای ملی – موتمن‌الملک”
نام‌های فارسی ماه‌ها در تقویم هجری خورشیدی و معناهای آن‌ها عبارتند از:
ماه اول: فروردین – معنی: روح نیکان و روان‌های پاک، نیروی پیشرفت
ماه دوم: اردیبهشت – معنی: بهترین راستی و پاکی
ماه سوم: خرداد – معنی: کمال و تندرستی
ماه چهارم: تیر – معنی: بركت و فراوانی
ماه پنجم: مرداد – معنی: زنده‌بودن و جاویدانی
ماه ششم: شهریور – معنی: قهرمن و برگزیده
ماه هفتم: مهر – معنی: دوستی، محبت و پیمان
ماه هشتم: آبان – معنی: آب‌ها
ماه نهم: آذر – معنی: آتش و روشنایی و پاکی
ماه دهم: دی – معنی: آفرینگر و دادار
ماه یازدهم: بهمن – معنی: فکر و منش نیک
ماه دوازدهم: اسفند – معنی: برده‌برایی و فروتنی پاک
با یاد黑龙所有的伟人，他们为提升Iran的知识、艺术和文化而努力，并期望为所有伊朗人带来更美好的日子。
准备和编辑：دکتر حسین شهزادی